مولانا
https://www.sherfarsi.ir/molavi/قسمت-هفتم-دیوان-شمس

متن

1. آن غم که نگنجد در افلاک و زمین

   اندر دل چون چشمه سوزن گنجد

3. شادی زمانه با غمم برنامد

   جز از غم دوست مرهمم برنامد

4. گفتم که به بینمش چه دمها دهمش

   چون راست بدیدمش دمم برنامد

6. شاهیست که تو هرچه بپوشی داند

   بی کام و زبان گر بخروشی داند

7. هر کس هوس سخن فروشی داند

   من بنده آنم که خموشی داند

9. شب چون دل عاشقان پر از سودا شد

   از چشم بد و نیک جهان تنها شد

10. با خون دلم چون سفر پنهانی

    گویند اشارتی که وقت آنها شد

12. شب رفت کجا رفت همانجای که بود

    تا خانه رود باز یقین هر موجود

13. ای شب چو روی بدان مقام موعود

    از من برسان که آن فلانی چون بود

15. شب گشت که خلقان همه در خواب روند

    ماننده ماهی همه در آب روند

16. چون روز شود جانب اسباب روند

    قوم دگری بسوی وهاب روند

18. شور آوردم که گاو گردون نکشد

    دیوانگیئی که صد چو مجنون نکشد

19. هم من بکشم که شور تو جان منست

    جان خود را بگو کسی چون نکشد

21. شور عجبی در سر ما میگردد

    دل مرغ شده است و در هوا میگردد

22. هر ذره ما جدا جدا میگردد

    دلدار مگر در همه جا میگردد

24. شیرین سخنی در دل ما میخندد

    بر خسرو شیرین سخنی می بندد

25. گه تند کند مرا و او رام شود

    گه رام کند مرا و او می تندد

27. صافی صفت و پاک نظر باید بود

    وز هرچه جز اوست بیخبر باید بود

28. هر لحظه اگر هزار دردت باشد

    در آرزوی درد دگر باید بود

30. صبح آمد و وقت روشنائی آمد

    شبخیزان را دم جدائی آمد

31. آن چشم چو پاسبان فروبست بخواب

    وقت هوس شکر ربائی آمد

33. صبح است و صبا مشک فشان می گذرد

    دریاب که از کوی فلان می گذرد

34. برخیز چه خسبی که جهان می گذرد

    بوئی بستان که کاروان می گذرد

36. صد بار ز سر برفت عقلم و آمد

    تا کی ز می شیفتگان آشامد

37. از کار بماندم وز بیکاری نیز

    تا عاقبت کار کجا انجامد

39. صد سال بقای آن بت مهوش باد

    تیر غم او دل من ترکش باد

40. بر خاک درش بمرد خوش خوش دل من

    یارب که دعا کرد که خاکش خوش باد

42. صد مرحله زانسوی خرد خواهم شد

    فارغ ز وجود نیک و بد خواهم شد

43. از بس خوبی که در پس پرده منم

    ای بیخبران عاشق خود خواهم شد

45. طاوس نه ای که بر جمالت نگرند

    سیمرغ نه ای که بیتو نام تو برند

46. شهباز نه ای که از شکار تو چرند

    آخر تو چه مرغی و ترا با چه خرند

48. عارف چو گل و جز گل خندان نبود

    تلخی نکند عادت قند آن نبود

49. مصباح زجاجه است جان عارف

    پس شیشه بود زجاجه سندان نبود

51. هر دل که درو مهر تو پنهان نبود

    کافر بود آن دل و مسلمان نبود

52. شهری که درو هیبت سلطان نبود

    ویران شده گیر اگرچه ویران نبود

54. عاشق تو یقین دان که مسلمان نبود

    در مذهب عشق کفر و ایمان نبود

55. در عشق تن و عقل و دل و جان نبود

    هرکس که چنین نگشت او آن نبود

57. عاشق که بناز و ناز کی فرد بود

    در مذهب عاشقی جوانمرد بود

58. بر دلشدگان چه ناز در خورد بود

    یعقوب که یوسفی کند سرد بود

60. عاشق که تواضع ننماید چکند

    شبها که بکوی تو نیاید چکند

61. گر بوسه زند زلف ترا تیره مشو

    دیوانه که زنجیر نخاید چکند

63. عشاق به یک دم دو جهان در بازند

    صد ساله بقا به یک زمان دربازند

64. بر بوی دمی هزار منزل بروند

    وز بهر دلی هزار جان دربازند

66. عشق آن باشد که خلق را دارد شاد

    عشق آن باشد که داد شادیها داد

67. زاده است مرا مادر عشق از اول

    صد رحمت و آفرین بر آن مادر باد

69. عشق آن خوشتر کز او بلاها خیزد

    عاشق نبود که از بلا پرهیزد

70. مردانه کسی بود که در شیوه عشق

    چون عشق به جان رسد ز جان بگریزد

72. عشق از ازلست و تا ابد خواهد بود

    جوینده عشق بیعدد خواهد بود

73. فردا که قیامت آشکارا گردد

    هر دل که نه عاشق است رد خواهد بود

75. عشق تو بهر صومعه مستی دارد

    بازار بتان از تو شکستی دارد

76. دست غم تو بهر دو عالم برسید

    الحق که غمت درازدستی دارد

78. عشق تو خوشی چو قصد خونریز کند

    جان از قفس قالب من خیز کند

79. کافر باشد که با لب چون شکرت

    امکان گنه یابد و پرهیز کید

81. عشق تو سلامت ز جهان می ببرد

    هجر تو اجل گشته که جان می ببرد

82. آندل که به صد هزار جان می ندهم

    یک خنده تو به رایگان می ببرد

84. عشقی آمد که عشقها سودا شد

    سوزیدم و خاکستر من هم لا شد

85. باز از هوس سوز خاکستر من

    واگشت و هزار بار صورتها شد

87. عقل و دل من چه عیشها میداند

    گر یار دمی پیش خودم بنشاند

88. صد جای نشیب آسیا میدانم

    کز بی آبی کار فرو میماند

90. علم فقها ز شرع و سنت باشد

    حکم حکما بیان حجت باشد

91. لیکن سخنان اولیای ملکوت

    از کشف و عیان نور حضرت باشد

93. عید آمده کز تو عید عیدانه برد

    از خرمن ماه تو به دل دانه برد

94. اینش برسد که روی بر ماه کند

    وینش نرسد که ماه نو خانه برد

96. غم را بر او گزیده میباید کرد

    وز چاه طمع بریده میباید کرد

97. خون دل من ریخته میخواهد یار

    این کار مرا به دیده میباید کرد

99. غم کیست که گرد دل مردان گردد

    غم گرد فسردگان و سردان گردد

100. اندر دل مردان خدا دریائیست

     کز موج خوشش گنبد گردان گردد

102. فردا که به محشر اندر آید زن و مرد

     از بیم حساب رویها گردد زرد

103. من عشق ترا به کف نهم پیش برم

     گویم که حساب من از این باید کرد

105. قاصد پی اینکه بنده خندان نشود

     پنهان مکن از بنده که پنهان نشود

106. گر بر در باغی بنویسی زندان

     باغ از پی آن نوشته زندان نشود

108. قد الفم ز مشق چون جیم افتاد

     آن سو که توئی حسن دو میم افتاد

109. آن خوبی باقی تو ایجان جهان

     دل بستد و اندر پی باقیم افتاد

111. قومی به خرابات تو اندر بندند

     رندی چند و کس نداند چندند

112. هشیاری و آگهی ز کس نپسندند

     بر نیک و بد خلق جهان میخندند

114. کاری ز درون جان میباید

     وز قصه شنیدن این گره نگشاید

115. یک چشمه آب در درون خانه

     به زان رودی که از برون میآید

117. کامل صفتی راه فنا می پیمود

     چون باد گذر کرد ز دریای وجود

118. یک موی ز هست او بر او باقی بود

     آن موی به چشم فقر زنار نمود

120. گر با دل و دنده هیچ کارم افتد

     در وقت وصال آن نگارم افتد

121. خون دل ز آب دیده زان میبارم

     تا آن دل و دیده در کنارم افتد

123. گر چرخ ترا خدمت پیوست کند

     مپذیر که عاقبت ترا پست کند

124. ناگاه به شربتی ترا مست کند

     در گردن معشوق دگر دست کند

126. گر خواب ترا خواجه گرفتار کند

     من نگذارم کسیت بیدار کند

127. روز محک محتشم و دون آمد

     زنهار مگو چونکه ز بیچون آمد

128. روزیست که از ورای گردون آمد

     زان روز بهی که روزافزون آمد

130. روزیکه بود دلت ز جان پر از درد

     شکرانه هزاران جان فدا باید کرد

131. کاندر ره عشق و عاشقی ای سره مرد

     بیشکر قفای نیکوان نتوان کرد

133. روزی که جمال آن صنم دیده شود

     از فرق سرم تا به قدم دیده شود

134. تا من به هزار دیده بینم او را

     کارم بدو دیده کسی پسندیده شود

136. روزی که خیال دلستان رقص کند

     یک جان چکند که صد جهان رقص کند

137. هر پرده که میزنند در خانه دل

     مسکنی تن بینوا همان رقص کند

139. روزی که ز کار کمترک می آید

     در دیده خیال آن بتک می آید

140. از نادره گی و از غریبی که ویست

     در عین دلست و دل به شک می آید

142. روزیکه مرا عشق تو دیوانه کند

     دیوانگئی کنم که دیو آن نکند

143. حکم مژه تو آن کند با دل من

     کز نوک قلم خواجه دیوان نکند

145. روزیکه وجودها تولد گیرد

     روزیکه عدم جانب اعلا گیرد

146. تا قبضه شمشیر که آلاید خون

     تا آتش اقبال که بالا گیرد

148. رو نیکی کن که دهر نیکی داند

     او نیکی را از نیکوان نستاند

149. مال از همه ماند و از تو هم خواهد ماند

     آن به که بجای مال نیکی ماند

151. زان آب که چرخ از آن بسر می گردد

     استاره جانم چو قمر می گردد

152. بحریست محیط و در وی این خلق مقیم

     تا کیست کز این بحر گهر میگردد

154. زان مقصد صنع تو یکی نی ببرید

     از بهر لب چون شکر خود بگزید

155. وان نی ز تو از بسکه می لب نوشید

     هم بر لب تو مست شد و بخروشید

157. ز اول که مرا عشق نگارم بربود

     همسایه من ز ناله من نغنود

158. اکنون کم شد ناله عشقم بفزود

     آتش چو هوا گرفت کم گردد دود

160. زلفت چو بر آن لعل شکرخای زند

     در بردن جان بندگان رای زند

161. دست خوش خویش را کس از دست دهد

     افتاده خویش را کسی پای زند

163. زلف تو به حسن ذوفنونها برزد

     در مالش عنبر آستینها برزد

164. مشگش گفتم از این سخن تاب آورد

     درهم شد و خویشتن زمینها برزد

166. زندان تو از نجات خوشتر باشد

     نفرین تو از نبات خوشتر باشد

167. شمشیر تو از حیات خوشتر باشد

     ناسور تو از نوات خوشتر باشد

169. زنهار مگو که رهروان نیز نیند

     کامل صفتان بی نشان نیز نیند

170. ز اینگونه که تو محرم اسرار نه ای

     میپنداری که دیگران نیز نیند

172. سر دل عاشقان ز مطرب شنوید

     با ناله او بگرد دلها بروید

173. در پرده چه گفت اگر بدو میگروید

     یعنی که ز پرده هیچ بیرون نروید

175. سر مستان را ز محتسب ترسانند

     شد محتسب مست همه میدانند

176. این مردم شهر ما اگر مردانند

     این مستان را چرا گرو نستانند

178. سرویکه ز باغ پاکبازان باشد

     هم سرکش و هم سرخوش و نازان باشد

179. گر سر کشد او ز سرکشان میرسدش

     کاندر سر او غرور بازان باشد

181. سرهای درختان گل تر میچینند

     و اندر دل خود کان گهر می بینند

182. چون بر سر پایند که با بی برگی

     نومید نگردند و ز پا می شینند

184. سرهای درختان گل رعنا چیدند

     آن یعقوبان یوسف خود را دیدند

185. ایام زمستان چو سیه پوشیدند

     آخر ز پس نوحه گری خندیدند

187. سودای ترا بهانه ای بس باشد

     مستان ترا ترانه ای بس باشد

188. در کشتن ما چه میزنی تیغ جفا

     ما را سر تازیانه ای بس باشد

190. سوز دل عاشقان شررها دارد

     درد دل بی دلان اثرها دارد

191. نشنیدستی که آه دلسوختگان

     بر حضرت رحمت گذرها دارد

193. شاد آنکه جمال ماهتابش ببرد

     ساقی کرم مست و خرابش ببرد

194. میآید آب دیده می ناید خواب

     ترسد که اگر بیاید آبش ببرد

196. شاد آنکه ز دور ما یار ما بنماید

     چون بچه خرد آستین برخاید

197. چون دید مرا کنار را بگشاید

     چون باز جهد مرغ دلم برباید

199. شادی همه طالبان که مطلوب رسید

     داد ای همه عاشقان که محبوب رسید

200. آن صحت رنجهای ایوب رسید

     آن یوسف صد هزار یعقوب رسید

202. شادم که غم تو در دل من گنجد

     زیرا که غمت بجای روشن گنجد

203. عشقت چو درخت سیب میافشاند

     تا خواب ترا چو برگ طیار کند

205. گر در طلبی ز چشمه در بر ناید

     جوینده در به قعر دریا باید

206. این گوهر قیمتی کسی را شاید

     کز آب حیات تشنه بیرون آید

208. گر دریا را همه نهنگان گیرند

     ور صحرا را همه پلنگان گیرند

209. ور نعمت و مال چشم تنگان گیرند

     عشاق جمال خوب رنگان گیرند

211. گر صبر کنم جامعه جان میسوزد

     جان من و آن جملگان میسوزد

212. ور بانگ برآورم دهان میسوزد

     از من گذرد هر دو جهان میسوزد

214. گر صبر کنم دل از غمت تنگ آید

     ور فاش کنم حسود در چنگ آید

215. پرهیز کنم که شیشه بر سنگ آید

     گوئی که ز عشق ما ترا ننگ آید

217. اگر عاشق را فنا و مردن باشد

     یا در ره عشق جان سپردن باشد

218. پس لاف بود آنچه بگفتند که عشق

     از عین حیات آب خوردن باشد

220. گر ما نه همه تنور سوزان باشد

     ناگه ز درم درآی گرم آن باشد

221. چون وعده دهی نیابی سرد آن باشد

     سرما نه همه سرد زمستان باشد

223. گر مرده شود تن بر خود جاش کنند

     ور زنده بود قصد سر و پاش کنند

224. گفتم که مرا حریف اوباش کنند

     گفتا نی نی مست شوی فاش کنند

226. گر نگریزی ز ما بنازی چه شود

     ور نرد وداع ما نبازی چه شود

227. ما را لب خشک و دیده تر بی تست

     گر با تر و خشک ما بسازی چه شود

229. گر هر دو جهان ز خار غم پر باشد

     از خار بترسد آنکه اشتر باشد

230. ور جان و جهان ز غصه آلوده شود

     پاکیزه شود چو عشق گازر باشد

232. کس از خم چوگان تو گوئی نبرد

     وز وصل تو ره به جستجوئی نبرد

233. گر یوسف دیده همچو یعقوب کند

     از پیرهن حسن تو بوئی نبرد

235. کس واقف آن حضرت شاهانه نشد

     تا بی دل و بی عقل سوی خانه نشد

236. دیوانه کسی بود که آن روی تو دید

     وانگه ز تو دور ماند و دیوانه نشد

238. کشتی چو به دریای روان میگذرد

     می پندارد که نیستان میگذرد

239. ما میگذریم ز این جهان در همه حال

     می پندارم کاین جهان میگذرد

241. گفتم بیتی نگار از من رنجید

     یعنی که بوزن بیت ما را سنجید

242. گفتم که چه ویران کنی این بیت مرا

     گفتا به کدام بیت خواهم گنجید

244. گفتم جانی به ترک جان نتوان کرد

     گفتا جانرا چو تن نشان نتوان کرد

245. گفتم که تو بحر کرمی گفت خموش

     در است چو سنگ رایگان نتوان کرد

247. گفتم که به من رسید دردت بمزید

     گفتا خنک آن جان که بدین درد رسید

248. گفتم که دلم خون شد از دیده دوید

     گفت اینکه تو را دوید کس را ندوید

250. گفتم که ز خردی دل من نیست پدید

     غمهای بزرگ تو در او چون گنجید

251. گفتا که ز دل بدیده باید نگرید

     خرد است و در او بزرگها بتوان دید

253. گفتی که بگو زبان چه محرم باشد

     محرم نبود هرچه به عالم باشد

254. والله نتوان حدیث آن دم گفتن

     با او که سرشت خاک آدم باشد

256. کو پای که او باغ و چمن را شاید

     کو چشم که او سرو و سمن را شاید

257. پای و چشمی یکی جگر سوخته ای

     بنمای یکی که سوختن را شاید

259. گوید چونی خوشی و در خنده شود

     چون باشد مرده ی ای که او زنده شود

260. امروز پراکنده نخواهم گفتن

     هرچند که راه او پراکنده شود

262. گویند که فردوس برین خواهد بود

     آنجا می ناب و حور عین خواهد بود

263. پس ما می و معشوق به کف میداریم

     چون عاقبت کار همین خواهد بود

265. کی باشد کین نبش بنوش تو رسد

     زهرم به لب شکرفروش تو رسد

266. زیرا که تو کیمیای بی پایانی

     ای خوش خامی که او بجوش تو رسد

268. کی غم خورد آنکه با تو خرم باشد

     ور نور تو آفتاب عالم باشد

269. اسرار جهان چگونه پوشیده شود

     بر خاطره آنکه با تو محرم باشد

271. کی غم خورد آنکه شاد مطلق باشد

     واندل که برون ز چرخ ازرق باشد

272. تخم غم را کجا پذیرد چو زمین

     آن کز هوسش فلک معلق باشد

274. کی گفت که آن زنده جاوید بمرد

     کی گفت که آفتاب امید بمرد

275. آن دشمن خورشید در آمد بر بام

     دو دیده ببست و گفت خورشید بمرد

277. لبهای تو آنگه که با ستیز بود

     در هر دو جهان از تو شکرریز بود

278. گر در دل تنگ خود تو ماهی بینی

     از من بشنو که شمس تبریز بود

280. لعلیست که او شکر فروشی داند

     وز عالم غیب باده نوشی داند

281. نامش گویم و لیک دستوری نیست

     من بنده آنم که خموشی داند

283. ما بسته بدیم بند دیگر آمد

     بیدل شده و نژند دیگر آمد

284. در حلقه زلف او گرفتار بدیم

     در گردن ما کمند دیگر آمد

286. هر لحظه میی به جان سرمست دهد

     تا جان و دلم به وصل پیوست دهد

287. این طرفه که یک قطره آب آمده است

     تا دریای پر گهرش دست دهد

289. ما می خواهیم و دیگران میخواهند

     تا بخت کرا بود کرا راه دهند

290. ما زان غم او به بازی و خنداخند

     عقل و ادب و هرچه بد از ما برکند

292. ماهی که کمر گرد قمر می بندد

     غمگینم از اینکه خوشدلم نپسندد

293. چون بیندم او که من چین گریانم

     پنهان پنهان شکر شکر میخندد

295. مائیم ز عشق یافته مرهم خود

     بر عشق نثار کرده هر دم دم خود

296. تا هر دم ما حوصله عشق رود

     در هر دم ما عشق بیابد دم خود

298. مردان رهت که سر معنی دانند

     از دیده کوته نظران پنهانند

299. این طرفه تر آنکه هرکه حق را بشناخت

     مؤمن شد و خلق کافرش میخوانند

301. مردان رهش زنده به جان دگرند

     مرغان هواش ز آشیان دگرند

302. منگر تو بدین دیده بدیشان کایشان

     بیرون ز دو کون در جهان دگرند

304. مردیکه بهست و نیست قانع گردد

     هست و عدم او را همه تابع گردد

305. موقوف صفات و فعل کی باشد او

     کز صنع برون آید و صانع گردد

307. مرغ دل من ز بسکه پرواز آورد

     عالم عالم جهان جهان راز آورد

308. چندان به همه سوی جهان بیرون شد

     کاین هر دو جهان به قطره ای باز آورد

310. مرغی که ز باغ پاکبازان باشد

     هم سرکش و هم سرخوش و شادان باشد

311. گر سر بکشد ز سرکشان میرسدش

     کاندر سر او غرور بازان باشد

313. مرغی ملکی زانسوی گردون بپرد

     آن سوی که سوی نیست بیچون بپرد

314. آن مرغ که از بیضه سیمرغ بزاد

     جز جانب سیمرغ بگو چون بپرد

316. مستان غمت بار دگر شوریدند

     دیوانه دلانت سر مه را دیدند

317. آمد سر مه سلسله را جنبانید

     بر آهن سرد عقل را بندیدند

319. مشکین رسنت چو پرده ماه شود

     بس پرده نشین که ضال و گمراه شود

320. ور چاه زنخدانت ببیند یوسف

     آید که بر آن رسن در این چاه شود

322. مطرب خواهم که عاشق مست بود

     در کوی خرابات تو پابست بود

323. گر نیست بود شاه و گر هست بود

     یارب بده آن کس که از دست بود

325. معشوقه چو آفتاب تابان گردد

     عاشق به مثال ذره گردان گردد

326. چون باد بهار عشق جنبان گردد

     هر شاخ که خشک نیست رقصان گردد

328. معشوقه خانگی بکاری ناید

     کو عشوه نماید و وفا ننماید

329. معشوقه کسی باید کاندر لب گور

     از باغ فلک هزار در بگشاید

331. مگذار که غصه در میانت گیرد

     یا وسوسه های این جهانت گیرد

332. رو شربت عشق در دهان نه شب و روز

     زان پیش که حکم حق دهانت گیرد

334. مگذار که وسوسه زبونت گیرد

     چون مار به حیله و فسونت گیرد

335. تا آن مه بی چون کند آهنگ گرفت

     حیران شود آسمان که چونت گیرد

337. من بنده آن قوم که خود را دانند

     هردم دل خود را ز علط برهانند

338. از ذات و صفات خویش خالی گردند

     وز لوح وجود اناالحق خوانند

340. من بنده یاری که ملالش نبود

     کانرا که ملالست وصالش نبود

341. گوئیکه خیالست و ترا نیست وصال

     تا تیره بود آب خیالش نبود

343. من بی خبرم خدای خود میداند

     کاندر دل من مرا چه میخنداند

344. باری دل من شاخ گلی را ماند

     کش باد صبا بلطف می افشاند

346. من چوب گرفتم به کفم عود آمد

     من بد کردم بدیم مسعود آمد

347. گوید که در صفر سفر نیکو نیست

     کردم سفر و مرا چنین سود آمد

349. مه را طرفی بماه رو میماند

     چیزیش بدان فرشته خو میماند

350. نی نی ز کجا تا بکجا مه که بود

     جان بنده او بدو خود او میماند

352. مهرویان را یکان یکان برشمرید

     باشد به غلط نام مه ما ببرید

353. ای انجمنی که رد پس پرده درید

     بر دیده پر آتش من در گذرید

355. می آید یار و چون شکر میخندد

     وز مرتبه بر شمس و قمر میخندد

356. این یک نظری که در جهان محرم او است

     هم پنهانی بدان نظر می خندد

358. می جوشد دل که تا به جوش تو رسد

     بی هوش شده است تا به هوش تو رسد

359. می نوشد زهر تا بنوش تو رسد

     چون حلقه شده است تا بگوش تو رسد