مولانا
https://www.sherfarsi.ir/molavi/منادی-کردن-سید-ملک-ترمد-کی-هر-کی-در-سه-یا-چهار-روز-به-سمرقند-رود

متن

1. سید ترمد که آنجا شاه بود

   مسخره او دلقک آگاه بود

2. داشت کاری در سمرقند او مهم

   جست الاقی تا شود او مستتم

3. زد منادی هر که اندر پنج روز

   آردم زانجا خبر بدهم کنوز

4. دلقک اندر ده بد و آن را شنید

   بر نشست و تا بترمد می دوید

5. مرکبی دو اندر آن ره شد سقط

   از دوانیدن فرس را زان نمط

6. پس به دیوان در دوید از گرد راه

   وقت ناهنگام ره جست او به شاه

7. فجفجی در جمله دیوان فتاد

   شورشی در وهم آن سلطان فتاد

8. خاص و عام شهر را دل شد ز دست

   تا چه تشویش و بلا حادث شدست

9. یا عدوی قاهری در قصد ماست

   یا بلایی مهلکی از غیب خاست

10. که ز ده دلقک به سیران درشت

    چند اسپی تازی اندر راه کشت

11. جمع گشته بر سرای شاه خلق

    تا چرا آمد چنین اشتاب دلق

12. از شتاب او و فحش اجتهاد

    غلغل و تشویش در ترمد فتاد

13. آن یکی دو دست بر زانوزنان

    وآن دگر از وهم واویلی کنان

14. از نفیر و فتنه و خوف نکال

    هر دلی رفته به صد کوی خیال

15. هر کسی فالی همی زد از قیاس

    تا چه آتش اوفتاد اندر پلاس

16. راه جست و راه دادش شاه زود

    چون زمین بوسید گفتش هی چه بود

17. هرکه می پرسید حالی زان ترش

    دست بر لب می نهاد او که خمش

18. وهم می افزود زین فرهنگ او

    جمله در تشویش گشته دنگ او

19. کرد اشارت دلق که ای شاه کرم

    یک دمی بگذار تا من دم زنم

20. تا که باز آید به من عقلم دمی

    که فتادم در عجایب عالمی

21. بعد یک ساعت که شه از وهم و ظن

    تلخ گشتش هم گلو و هم دهن

22. که ندیده بود دلقک را چنین

    که ازو خوشتر نبودش هم نشین

23. دایما دستان و لاغ افراشتی

    شاه را او شاد و خندان داشتی

24. آن چنان خندانش کردی در نشست

    که گرفتی شه شکم را با دو دست

25. که ز زور خنده خوی کردی تنش

    رو در افتادی ز خنده کردنش

26. باز امروز این چنین زرد و ترش

    دست بر لب می زند کای شه خمش

27. وهم در وهم و خیال اندر خیال

    شاه را تا خود چه آید از نکال

28. که دل شه با غم و پرهیز بود

    زانک خوارمشاه بس خون ریز بود

29. بس شهان آن طرف را کشته بود

    یا به حیله یا به سطوت آن عنود

30. این شه ترمد ازو در وهم بود

    وز فن دلقک خود آن وهمش فزود

31. گفت زوتر بازگو تا حال چیست

    این چنین آشوب و شور تو ز کیست

32. گفت من در ده شنیدم آنک شاه

    زد منادی بر سر هر شاه راه

33. که کسی خواهم که تازد در سه روز

    تا سمرقند و دهم او را کنوز

34. من شتابیدم بر تو بهر آن

    تا بگویم که ندارم آن توان

35. این چنین چستی نیاید از چو من

    باری این اومید را بر من متن

36. گفت شه لعنت برین زودیت باد

    که دو صد تشویش در شهر اوفتاد

37. از برای این قدر خام ریش

    آتش افکندی درین مرج و حشیش

38. هم چو این خامان با طبل و علم

    که الاقانیم در فقر و عدم

39. لاف شیخی در جهان انداخته

    خویشتن را بایزیدی ساخته

40. هم ز خود سالک شده واصل شده

    محفلی واکرده در دعوی کده

41. خانه داماد پرآشوب و شر

    قوم دختر را نبوده زین خبر

42. ولوله که کار نیمی راست شد

    شرطهایی که ز سوی ماست شد

43. خانه ها را روفتیم آراستیم

    زین هوس سرمست و خوش برخاستیم

44. زان طرف آمد یکی پیغام نی

    مرغی آمد این طرف زان بام نی

45. زین رسالات مزید اندر مزید

    یک جوابی زان حوالیتان رسید

46. نی ولیکن یار ما زین آگهست

    زانک از دل سوی دل لا بد رهست

47. پس از آن یاری که اومید شماست

    از جواب نامه ره خالی چراست

48. صد نشانست از سرار و از جهار

    لیک بس کن پرده زین در بر مدار

49. باز رو تا قصه آن دلق گول

    که بلا بر خویش آورد از فضول

50. پس وزیرش گفت ای حق را ستن

    بشنو از بنده کمینه یک سخن

51. دلقک از ده بهر کاری آمدست

    رای او گشت و پشیمانش شدست

52. ز آب و روغن کهنه را نو می کند

    او به مسخرگی برون شو می کند

53. غمد را بنمود و پنهان کرد تیغ

    باید افشردن مرورا بی دریغ

54. پسته را یا جوز را تا نشکنی

    نی نماید دل نی بدهد روغنی

55. مشنو این دفع وی و فرهنگ او

    در نگر در ارتعاش و رنگ او

56. گفت حق سیماهم فی وجههم

    زانک غمازست سیما و منم

57. این معاین هست ضد آن خبر

    که بشر به سرشته آمد این بشر

58. گفت دلقک با فغان و با خروش

    صاحبا در خون این مسکین مکوش

59. بس گمان و وهم آید در ضمیر

    کان نباشد حق و صادق ای امیر

60. ان بعض الظن اثم است ای وزیر

    نیست استم راست خاصه بر فقیر

61. شه نگیرد آنک می رنجاندش

    از چه گیرد آنک می خنداندش

62. گفت صاحب پیش شه جاگیر شد

    کاشف این مکر و این تزویر شد

63. گفت دلقک را سوی زندان برید

    چاپلوس و زرق او را کم خرید

64. می زنیدش چون دهل اشکم تهی

    تا دهل وار او دهدمان آگهی

65. تر و خشک و پر و تی باشد دهل

    بانگ او آگه کند ما را ز کل

66. تا بگوید سر خود از اضطرار

    آنچنان که گیرد این دلها قرار

67. چون طمانینست صدق و با فروغ

    دل نیارامد به گفتار دروغ

68. کذب چون خس باشد و دل چون دهان

    خس نگردد در دهان هرگز نهان

69. تا درو باشد زبانی می زند

    تا به دانش از دهان بیرون کند

70. خاصه که در چشم افتد خس ز باد

    چشم افتد در نم و بند و گشاد

71. ما پس این خس را زنیم اکنون لگد

    تا دهان و چشم ازین خس وا رهد

72. گفت دلقک ای ملک آهسته باش

    روی حلم و مغفرت را کم خراش

73. تا بدین حد چیست تعجیل نقم

    من نمی پرم به دست تو درم

74. آن ادب که باشد از بهر خدا

    اندر آن مستعجلی نبود روا

75. وآنچ باشد طبع و خشم و عارضی

    می شتابد تا نگردد مرتضی

76. ترسد ار آید رضا خشمش رود

    انتقام و ذوق آن فایت شود

77. شهوت کاذب شتابد در طعام

    خوف فوت ذوق هست آن خود سقام

78. اشتها صادق بود تاخیر به

    تا گواریده شود آن بی گره

79. تو پی دفع بلایم می زنی

    تا ببینی رخنه را بندش کنی

80. تا از آن رخنه برون ناید بلا

    غیر آن رخنه بسی دارد قضا

81. چاره دفع بلا نبود ستم

    چاره احسان باشد و عفو و کرم

82. گفت الصدقه مرد للبلا

    داو مرضاک به صدقه یا فتی

83. صدقه نبود سوختن درویش را

    کور کردن چشم حلم اندیش را

84. گفت شه نیکوست خیر و موقعش

    لیک چون خیری کنی در موضعش

85. موضع رخ شه نهی ویرانیست

    موضع شه اسپ هم نادانیست

86. در شریعت هم عطا هم زجر هست

    شاه را صدر و فرس را درگه است

87. عدل چه بود وضع اندر موضعش

    ظلم چه بود وضع در ناموقعش

88. نیست باطل هر چه یزدان آفرید

    از غضب وز حلم وز نصح و مکید

89. خیر مطلق نیست زینها هیچ چیز

    شر مطلق نیست زینها هیچ نیز

90. نفع و ضر هر یکی از موضعست

    علم ازین رو واجبست و نافعست

91. ای بسا زجری که بر مسکین رود

    در ثواب از نان و حلوا به بود

92. زانک حلوا بی اوان صفرا کند

    سیلیش از خبث مستنقا کند

93. سیلیی در وقت بر مسکین بزن

    که رهاند آنش از گردن زدن

94. زخم در معنی فتد از خوی بد

    چوب بر گرد اوفتد نه بر نمد

95. بزم و زندن هست هر بهرام را

    بزم مخلص را و زندان خام را

96. شق باید ریش را مرهم کنی

    چرک را در ریش مستحکم کنی

97. تا خورد مر گوشت را در زیر آن

    نیم سودی باشد و پنجه زیان

98. گفت دلقک من نمی گویم گذار

    من همی گویم تحریی بیار

99. هین ره صبر و تانی در مبند

    صبر کن اندیشه می کن روز چند

100. در تانی بر یقینی بر زنی

     گوش مال من بایقانی کنی

101. در روش یمشی مکبا خود چرا

     چون همی شاید شدن در استوا

102. مشورت کن با گروه صالحان

     بر پیمبر امر شاورهم بدان

103. امرهم شوری برای این بود

     کز تشاور سهو و کژ کمتر رود

104. این خردها چون مصابیح انورست

     بیست مصباح از یک روشن ترست

105. بوک مصباحی فتد اندر میان

     مشتعل گشته ز نور آسمان

106. غیرت حق پرده ای انگیختست

     سفلی و علوی به هم آمیختست

107. گفت سیروا می طلب اندر جهان

     بخت و روزی را همی کن امتحان

108. در مجالس می طلب اندر عقول

     آن چنان عقلی که بود اندر رسول

109. زانک میراث از رسول آنست و بس

     که ببیند غیبها از پیش و پس

110. در بصرها می طلب هم آن بصر

     که نتابد شرح آن این مختصر

111. بهر این کردست منع آن با شکوه

     از ترهب وز شدن خلوت به کوه

112. تا نگردد فوت این نوع التقا

     کان نظر بختست و اکسیر بقا

113. در میان صالحان یک اصلحیست

     بر سر توقیعش از سلطان صحیست

114. کان دعا شد با اجابت مقترن

     کفو او نبود کبار انس و جن

115. در مری اش آنک حلو و حامض است

     حجت ایشان بر حق داحض است

116. که چو ما او را به خود افراشتیم

     عذر و حجت از میان بر داشتیم

117. قبله را چون کرد دست حق عیان

     پس تحری بعد ازین مردود دان

118. هین بگردان از تحری رو و سر

     که پدید آمد معاد و مستقر

119. یک زمان زین قبله گر ذاهل شوی

     سخره هر قبله باطل شوی

120. چون شوی تمییزده را ناسپاس

     بجهد از تو خطرت قبله شناس

121. گر ازین انبار خواهی بر و بر

     نیم ساعت هم ز همدردان مبر

122. که در آن دم که ببری زین معین

     مبتلی گردی تو با بئس القرین