در آداب صحبت گفتار هجدهم
سعدی
https://www.sherfarsi.ir/sadi/در-آداب-صحبت-گفتار-هجدهم

متن در آداب صحبت گفتار هجدهم

1. خشم بیش از حد گرفتن وحشت آرد و لطف بی وقت هیبت ببرد نه چندان درشتی کن که از تو سیر گردند و نه چندان نرمی که بر تو دلیر شوند

   بیش از اندازه خشمگین شدن، موجب تنهایی می‌شود و مهربانی بی‌موقع، هیبت و شکوه آدمی را از بین می‌برد. نه به اندازه‌ای خشونت داشته باش که از تو سیر شوند و نه آنقدر مهربانی و گذشت داشته باش که بر تو تسلط پیدا کنند.

2. درشتی و نرمی بهم دربهست

   چو رگ زن که جراح و مرهم نهست

   خشونت و مهربانی همراه با هم مناسب است. همانند رگ‌زن که هم زخم ایجاد می‌کند و هم بروی زخم، مرهم می‌گذارد.

3. درشتی نگیرد خردمند پیش

   نه سستی که نازل کند قدر خویش

   انسان دانا، خشونت پیشه نمی‌کند و همینطور، ضعف و سستی و ناتوانی هم در پیش نمی‌گیرد چرا که باعث می‌شود قدر و منزلت و ارزشش کم شود.

4. نه مرخویشتن را فزونی نهد

   نه یک باره تن در مذلت دهد

   نه خودشان را در جایگاهی برتر از دیگران قرار می‌دهند و نه اینکه نفسشان را خوار و پست می‌کنند.

5. شبانی با پدر گفت ای خردمند

   مرا تعلیم ده پیرانه یک پند

   چوپانی به پدرش گفت: ای دانا، به من نصیحت و اندرزی بده که در خور پیران باشد.

6. بگفتا نیکمردی کن نه چندان

   که گردد خیره گرگ تیز دندان

   پدر جواب داد: جوانمردی کن ولی نه آن اندازه که گرگ تیز دندان، سرکش شود.

7. دو کس دشمن ملک و دینند پادشاه بی حلم و زاهد بی علم

   دو گروه دشمن دشمن پادشاهی و حکومت و دین و مذهب هستند: یکی پادشاهانی که صبر و تحمل ندارند و دیگری، پارسایانی که علم و دانش ندارند.

8. بر سر ملک مباد آن ملک فرمانده

   که خدا را نبود بنده فرمانبردار

   پادشاهی که فرمانبردار خداوند نیست، نباید فرمانده حکومت باشد.