اول دفتر به نام ایزد دانا
سعدی
https://www.sherfarsi.ir/sadi/اول-دفتر-به-نام-ایزد-دانا

متن اول دفتر به نام ایزد دانا

1. اول دفتر به نام ایزد دانا

   صانع پروردگار حی توانا

   ابتدای دفتر با نام خدای دانا. آفریدگار و پروردگار زنده توانا

2. اکبر و اعظم خدای عالم و آدم

   صورت خوب آفرید و سیرت زیبا

   بزرگترین و عظیم‌ترین و خدای جهان و انسان. آنکه هم ظاهر زیبا آفرید و هم باطن نیکو

3. از در بخشندگی و بنده نوازی

   مرغ هوا را نصیب و ماهی دریا

   از روی بخشندگی‌اش و بنده نوازی‌اش، هم مرغ آسمان از روزی خود بهره برده‌ است و هم ماهی دریا قسمت خود را دریافت نموده است.

4. قسمت خود می خورند منعم و درویش

   روزی خود می برند پشه و عنقا

   هم ثروتمند و هم بی‌نوا، همه سهم خود را می‌خورند. هم پشه و هم سیمرغ، همه روزی خود را به دست می‌آورند.

5. حاجت موری به علم غیب بداند

   در بن چاهی به زیر صخره صما

   با علم غیب خودش، به نیازهای مورچه‌ای در ته چاه در زیر صخره سنگین و محکم، واقف و آگاه است.

6. جانور از نطفه می کند شکر از نی

   برگ تر از چوب خشک و چشمه ز خارا

   جانور را از نطفه به وجود می‌آورد و شکر را از نی. برگ تر را از چوب خشک می‌آفریند و چشمه را از سنگ خارا بیرون می‌آورد.

7. شربت نوش آفرید از مگس نحل

   نخل تناور کند ز دانه خرما

   شربت شیرین خوشگوار را از زنبور عسل آفرید. درخت خرمای بلند بالا را از یک دانه خرما می‌رویاند.

8. از همگان بی نیاز و بر همه مشفق

   از همه عالم نهان و بر همه پیدا

   بی‌نیاز از همه است و با همه مهربان است. از چشم همه عالم پنهان است و بر همه آشکار است.

9. پرتو نور سرادقات جلالش

   از عظمت ماورای فکرت دانا

   پرتو نور خیمه‌گاه جلالش آنقدر عظیم است که فراتر از حد فهم انسان دانا است.

10. خود نه زبان در دهان عارف مدهوش

    حمد و ثنا می کند که موی بر اعضا

    تنها زبان در دهان عارف سرگشته نیست که حمد و ثنای او را به جا می‌اورد، بلکه حتی موی بر بدن هم سپاسگزار او است.

11. هر که نداند سپاس نعمت امروز

    حیف خورد بر نصیب رحمت فردا

    هر کسی که شکر نعمت امروز را به جا نیاورد، بخاطر آنچه در آینده از رحمت خدا می‌توانست نصیبش شود، افسوس خواهد خورد.

12. بارخدایا مهیمنی و مدبر

    وز همه عیبی مقدسی و مبرا

    ای خدا! نگهبان هستی و چاره ساز. و از همه عیب‌ها پاک و منزه هستی

13. ما نتوانیم حق حمد تو گفتن

    با همه کروبیان عالم بالا

    ما و همه فرشتگان مقرب عالم بالا، همگی باهم، توانایی این را نداریم که آنچه که در خور سپاس تو هست را به جا بیاوریم. 

14. سعدی از آن جا که فهم اوست سخن گفت

    ور نه کمال تو وهم کی رسد آن جا

    سعدی تا جایی که فهم او می‌رسید سخن گفت. وگرنه اندیشه باطل ما، کی می‌تواند  حد کمال تو را درک نماید.