قسمت پنجم

در گنج این ترک شوریده بخت

شما را سپردم بکوشید سخت

نباید که بر کاخ افراسیاب

بتابد ز چرخ بلند آفتاب

هم آواز پوشیده رویان اوی

نخواهم که آید ز ایوان بکوی

نگهبان فرستاد سوی گله

که بودند گلد دژ اندر یله

ز خویشان او کس نیازرد شاه

چنانچون بود در خور پیشگاه

چو زان گونه دیدند کردار اوی

سپه شد سراسر پر از گفت و گوی

که کیخسرو ایدر بدان سان شدست

که گویی سوی باب مهمان شدست

همی یاد نایدش خون پدر

بخیره بریده ببیداد سر

همان مادرش را که از تخت و گاه

ز پرده کشیدند یکسو براه

شبان پروریدست وز گوسفند

مزیدست شیر این شه هوشمند

چرا چون پلنگان بچنگال تیز

نه انگیزد از خان او رستخیز

فرود آورد کاخ و ایوان اوی

برانگیزد آتش ز کیوان اوی

ز گفتار ایرانیان پس خبر

بکیخسرو آمد همه در بدر

فرستاد کس بخردان را بخواند

بسی داستان پیش ایشان براند

که هر جای تندی نباید نمود

سر بی خرد را نشاید ستود

همان به که با کینه داد آوریم

بکام اندرون نام یاد آوریم

که نیکیست اندر جهان یادگار

نماند بکس جاودان روزگار

همین چرخ گردنده با هر کسی

تواند جفا گستریدن بسی

ازان پس بفرمود شاه جهان

که آرند پوشیدگان را نهان

چو ایرانیان آگهی یافتند

پر از کین سوی کاخ بشتافتند

بران گونه بردند گردان گمان

که خسرو سرآرد بریشان زمان

بخوری همی نزدشان خواستند

بتاراج و کشتن بیاراستند

ز ایوان بزاری برآمد خروش

که ای دادگر شاه بسیار هوش

تو دانی که ما سخت بیچاره ایم

نه بر جای خواری و پیغاره ایم

بر شاه شد مهتر بانوان

ابا دختران اندر آمد نوان

پرستنده صد پیش هر دختری

ز یاقوت بر هر سری افسری

چو خورشید تابان ازیشان گهر

بپیش اندر افگنده از شرم سر

بیک دست مجمر بیک دست جام

برافروخته عنبر و عود خام

تو گفتی که کیوان ز چرخ برین

ستاره فشاند همی بر زمین

مه بانوان شد بنزدیک تخت

ابر شهریار آفرین کرد سخت

همان پروریده بتان طراز

برین گونه بردند پیشش نماز

همه یکسره زار بگریستند

بدان شوربختی همی زیستند

کسی کو ندیدست جز کام و ناز

برو بر ببخشای روز نیاز

همی خواندند آفرینی بدرد

که ای نیک دل خسرو رادمرد

چه نیکو بدی گر ز توران زمین

نبودی بدلت اندرون ایچ کین

تو ایدر بجشن و خرام آمدی

ز شاهان درود و پیام آمدی

برین بوم بر نیست خود کدخدای

بتخت نیا بر نهادی تو پای

سیاوش نگشتی بخیره تباه

ولیکن چنین گشت خورشید و ماه

چنان کرد بدگوهر افراسیاب

که پیش تو پوزش نبیند بخواب

بسی دادمش پند و سودی نداشت

بخیره همی سر ز پندم بگاشت

گوای منست آفریننده ام

که بارید خون از دو بیننده ام

چو گرسیوز و جهن پیوند تو

که ساید بزاری کنون بند تو

ز بهر سیاوش که در خان من

چه تیمار بد بر دل و جان من

که افراسیاب آن بداندیش مرد

بسی پند بشنید و سودش نکرد

بدان تا چنین روزش آید بسر

شود پادشاهیش زیر و زبر

بتاراج داده کلاه و کمر

شده روز او تار و برگشته سر

چنین زندگانی همی مرگ اوست

شگفت آنک بر تن ندردش پوست

کنون از پی بیگناهان بما

نگه کن بر آیین شاهان بما

همه پاک پیوسته خسرویم

جز از نام او در جهان نشنویم

ببد کردن جادو افراسیاب

نگیرد برین بیگناهان شتاب

بخواری و زخم و بخون ریختن

چه بر بی گنه خیره آویختن

که از شهریاران سزاوار نیست

بریدن سری کان گنهکار نیست

ترا شهریارا جز اینست جای

نماند کسی در سپنجی سرای

هم آن کن که پرسد ز تو کردگار

نپیچی ازان شرم روز شمار

چو بشنید خسرو ببخشود سخت

بران خوبرویان برگشت بخت

که پوشیده رویان از آن درد و داغ

شده لعل رخسارشان چون چراغ

بپیچید دل بخردان را ز درد

ز فرزند و زن هر کسی یاد کرد

همی خواندند آفرینی بزرگ

سران سپه مهتران سترگ

کز ایشان شه نامبردار کین

نخواهد ز بهر جهان آفرین

چنین گفت کیخسرو هوشمند

که هر چیز کان نیست ما را پسند

نیاریم کس را همان بد بروی

وگر چند باشد جگر کینه جوی

چو از کار آن نامدار بلند

براندیشم اینم نیاید پسند

که بد کرد با پرهنر مادرم

کسی را همان بد بسر ناورم

بفرمودشان بازگشتن بجای

چنان پاک زاده جهان کدخدای

بدیشان چنین گفت کایمن شوید

ز گوینده گفتار بد مشنوید

کزین پس شما را ز من بیم نیست

مرا بی وفایی و دژخیم نیست

تن خویش را بد نخواهد کسی

چو خواهد زمانش نباشد بسی

بباشید ایمن بایوان خویش

بیزدان سپرده تن و جان خویش

بایرانیان گفت پیروزبخت

بماناد تا جاودان تاج و تخت

همه شهر توران گرفته بدست

بایران شما را سرای و نشست

ز دلها همه کینه بیرون کنید

بمهر اندرین کشور افسون کنید

که از ما چنین دردشان دردلست

ز خون ریختن گرد کشور گلست

همه گنج توران شما را دهم

بران گنج دادن سپاهی نهم

بکوشید و خوبی بکار آورید

چو دیدند سرما بهار آورید

من ایرانیانرا یکایک نه دیر

کنم یکسر از گنج دینار سیر

ز خون ریختن دل بباید کشید

سر بیگناهان نباید برید

نه مردی بود خیره آشوفتن

بزیر اندر آورده را کوفتن

ز پوشیده رویان بپیچید روی

هرآن کس که پوشیده دارد بکوی

ز چیز کسان سر بتابید نیز

که دشمن شود دوست از بهر چیز

نیاید جهان آفرین را پسند

که جوینده بر بیگناهان گزند

هرآنکس که جوید همی رای من

نباید که ویران کند جای من

و دیگر که خوانند بیداد و شوم

که ویران کند مهتر آباد بوم

ازان پس بلشکر بفرمود شاه

گشادن در گنج توران سپاه

جز از گنج ویژه رد افراسیاب

که کس را نبود اندران دست یاب

ببخشید دیگر همه بر سپاه

چه گنج سلیح و چه تخت و کلاه

ز هر سو پراگنده بی مر سپاه

زترکان بیامد بنزدیک شاه

همی داد زنهار و بنواختشان

بزودی همی کار بر ساختشان

سران را ز توران زمین بهر داد

بهر نامداری یکی شهر داد

بهر کشوری هر که فرمان نبرد

ز دست دلیران او جان نبرد

شدند آن زمان شاه را چاکران

چو پیوسته شد نامه مهتران

ز هر سو فرستادگان نزد شاه

یکایک سر اندر نهاده براه

ابا هدیه و نامه مهتران

شده یک بیک شاه را چاکران

دبیر نویسنده را پیش خواند

سخن هرچ بایست با او براند

سرنامه کرد آفرین از نخست

بدان کو زمین از بدیها بشست

چنان اختر خفته بیدار کرد

سر جاودان را نگونسار کرد

توانایی و دانش و داد ازوست

بگیتی ستم یافته شاد ازوست

دگر گفت کز بخت کاموس کی

بزرگ و جهاندیده و نیک پی

گشاده شد آن گنگ افراسیاب

سر بخت او اندر آمد بخواب

بیک رزمگاه از نبرده سران

سرافراز با گرزهای گران

همانا که افگنده شد صد هزار

بگلزریون در یکی کارزار

وز آن پس برآمد یکی باد سخت

که برکند شاداب بیخ درخت

بآب اندر افتاد چندی سپاه

که جستند بر ما یکی دستگاه

بآوردگه در چنان شد سوار

که از ما یکی را دو صد شد شکار

وز آن جایگه رفت ببهشت گنگ

حصاری پر از مردم و جای تنگ

بجنگ حصار اندرون سی هزار

همانا که شد کشته در کارزار

همان بد که بیدادگر بود مرد

ورا دانش و بخت یاری نکرد

همه روی کشور سپه گسترید

شدست او کنون از جهان ناپدید

ازین پس فرستم بشاه آگهی

ز روزی که باشد مرا فرهی

ازان پس بیامد به شادی نشست

پری روی پیش اندرون می بدست

ببد تا بهار اندرآورد روی

جهان شد بهشتی پر از رنگ و بوی

همه دشت چون پرنیان شد برنگ

هوا گشت برسان پشت پلنگ

گرازیدن گور و آهو بدشت

بدین گونه بر چند خوشی گذشت

به نخچیر یوزان و پرنده باز

همه مشک بویان بتان طراز

همه چارپایان بکردار گور

پراگنده و آگنده کردن بزور

بگردن بکردار شیران نر

بسان گوزنان بگوش و بسر

ز هر سو فرستاد کارآگهان

همی چست پیدا ز کار جهان

پس آگاهی آمد ز چین و ختن

از افراسیاب و ازان انجمن

که فغفور چین باوی انباز گشت

همه روی کشور پرآواز گشت

ز چین تا بگلزریون لشکرست

بریشان چو خاقان چین سرورست

نداند کسی راز آن خواسته

پرستنده و اسب آراسته

که او را فرستاد خاقان چین

بشاهی برو خواندند آفرین

همان گنج پیرانش آمد بدست

شتروار دینار صدبار شست

چو آن خواسته برگرفت از ختن

سپاهی بیاورد لشکر شکن

چو زین گونه آگاهی آمد بشاه

بنزدیک زنهار داده سپاه

همه بازگشتند ز ایرانیان

ببستند خون ریختن را میان

چو برداشت افراسیاب از ختن

یکی لشکری شد برو انجمن

که گفتی زمین برنتابد همی

ستاره شمارش نیابد همی

ز چین سوی کیخسرو آورد روی

پر از درد با لشکری کینه جوی

چو کیخسرو آگاه شد زان سپاه

طلایه فرستاد چندی براه

بفرمود گودرز کشواد را

سپهدار گرگین و فرهاد را

که ایدر بباشید با داد و رای

طلایه شب و روز کرده بپای

بگودرز گفت این سپاه تواند

چو کار آید اندر پناه تواند

ز ترکان هرآنگه که بینی یکی

که یاد آرد از دشمنان اندکی

هم اندر زمان زنده بر دارکن

دو پایش ز بر سر نگونسار کن

چو بی رنج باشد تو بی رنج باش

نگهبان این لشکر و گنج باش

تبیره برآمد ز پرده سرای

خروشیدن زنگ و هندی داری

بدین سان سپاهی بیامد ز گنگ

که خورشید را آرزو کرد جنگ

چو بیرون شد از شهر صف بر کشید

سوی کوکها لشکر اندر کشید

میان دو لشکر دو منزل بماند

جهانداران گردنکشان را بخواند

چنین گفت کامشب مجنبید هیچ

نه خوب آید آرامش اندر بسیچ

طلایه برافگند بر گرد دشت

همه شب همی گرد لشکر بگشت

بیک هفته بودش هم آنجا درنگ

همی ساخت آرایش و ساز جنگ

بهشتم بیامد طلایه ز راه

بخسرو خبر داد کآمد سپاه

سپه را بدان سان بیاراست شاه

که نظاره گشتند خورشید و ماه

چو افراسیاب آن سپه را بدید

بیامد برابر صفی برکشید

بفرزانگان گفت کین دشت رزم

بدل مر مرا چون خرامست و بزم

مرا شاد بر گاه خواب آمدی

چو رزمم نبودی شتاب آمدی

کنون مانده گشتم چنین در گریز

سری پر ز کینه دلی پرستیز

بر آنم که از بخت کیخسروست

و گر بر سرم روزگاری نوست

بر آنم که با او شوم همنبرد

اگر کام یابم اگر مرگ و درد

بدو گفت هر کس فرزانه بود

گر از خویش بود ار ز بیگانه بود

که گر شاه را جست باید نبرد

چرا باید این لشکر و دار و برد

همه چین و توران بپیش تواند

ز بیگانگان ار ز خویش تواند

فدای تو بادا همه جان ما

چنین بود تا بود پیمان ما

اگر صد شود کشته گر صد هزار

تن خویش را خوار مایه مدار

همه سربسر نیکخواه توایم

که زنده بفر کلاه توایم

وزآن پس برآمد ز لشکر خروش

زمین و زمان شد پر از جنگ و جوش

ستاره پدید آمد از تیره گرد

رخ زرد خورشید شد لاژورد

سپهدار ترکان ازان انجمن

گزین کرد کار آزموده دو تن

پیامی فرستاد نزدیک شاه

که کردی فراوان پس پشت راه

همانا که فرسنگ ز ایران هزار

بود تا بگنگ اندر ای شهریار

ز ریگ و بیابان وز کوه و شخ

دو لشکر برین سان چو مور و ملخ

زمین همچو دریا شد از خون کین

ز گنگ و ز چین تا بایران زمین

اگر خون آن کشتگان را ز خاک

بژرفی برد رای یزدان پاک

همانا چو دریای قلزم شود

دولشکر بخون اندرون گم شود

اگر گنج خواهی ز من گر سپاه

وگر بوم ترکان و تخت و کلاه

سپارم ترا من شوم ناپدید

جز از تیغ جان را ندارم کلید

مکن گر ترا من پدر مادرم

ز تخم فریدون افسونگرم

ز کین پدر گر دلت خیره شد

چنین آب من پیش تو تیره شد

ازان بد سیاوش گنهکار بود

مرا دل پر از درد و تیمار بود

دگر گردش اختران بلند

که هم باپناهند و هم باگزند

مرا سالیان شست بر سر گذشت

که با نامداری نرفتم بدشت

تو فرزندی و شاه ایران توی

برزم اندرون چنگ شیران توی

یکی رزمگاهی گزین دوردست

نه بر دامن مرد خسروپرست

بگردیم هر دو بآوردگاه

بجایی کزو دور ماند سپاه

اگر من شوم کشته بر دست تو

ز دریا نهنگ آورد شست تو

تو با خویش و پیوند مادر مکوش

بپرهیز وز کینه چندین مجوش

وگر تو شوی کشته بر دست من

بزنهار یزدان کزان انجمن

نمانم که یک تن بپیچد ز درد

دگر بیند از باد خاک نبرد

ز گوینده بشنید خسرو پیام

چنین گفت با پور دستان سام

که این ترک بدساز مردم فریب

نبیند همی از بلندی نشیب

بچاره چنین از کف ما بجست

نماید که بر تخت ایران نشست

ز آورد چندین بگوید همی

مگر دخمه شیده جوید همی

نبیره فریدن و پور پشنگ

بآورد با او مرا نیست ننگ

بدو گفت رستم که ای شهریار

بدین در مدار آتش اندر کنار

که ننگست بر شاه رفتن بجنگ

وگر همنبرد تو باشد پشنگ

دگر آنک گوید که با لشکرم

مکن چنگ با دوده و کشورم

ز دریا بدریا ترا لشکرست

کجا رایشان زین سخن دیگرست

چو پیمان یزدان کنی با نیا

نشاید که در دل بود کیمیا

بانبوه لشکر بجنگ اندر آر

سخن چند آلوده نابکار

ز رستم چو بشنید خسرو سخن

یکی دیگر اندیشه افگند بن

بگوینده گفت این بداندیش مرد

چنین با من آویخت اندر نبرد

فزون کرد ازین با سیاوش وفا

زبان پر فسون بود دل پرجفا

سپهبد بکژی نگیرد فروغ

زبان خیره پرتاب و دل پر دروغ

گر ایدونک رایش نبردست و بس

جز از من نبرد ورا هست کس

تهمتن بجایست و گیو دلیر

که پیکار جویند با پیل و شیر

اگر شاه با شاه جوید نبرد

چرا باید این دشت پرمرد کرد

نباشد مرا با تو زین بیش جنگ

ببینی کنون روز تاریک و تنگ

فرستاد برگشت و آمد چو باد

شنیده سراسر برو کرد یاد

پر از درد شد جان افراسیاب

نکرد ایچ بر جنگ جستن شتاب

سپه را بجنگ اندر آورد شاه

بجنبید ناچار دیگر سپاه

یکی با درنگ و یکی با شتاب

زمین شد بکردار دریای آب

ز باریدن تیر گفتی ز ابر

همی ژاله بارید بر خود و ببر

ز شبگیر تا گشت خورشید لعل

زمین پر ز خون بود در زیر نعل

سپه بازگشتند چون تیره گشت

که چشم سواران همی خیره گشت

سپهدار با فر و نیرنگ و ساز

چو آمد به لشکرگه خویش باز

چنین گفت با طوس کامروز جنگ

نه بر آرزو کرد پور پشنگ

گمانم که امشب شبیخون کند

ز دل درد دیرینه بیرون کند

یکی کنده فرمود کردن براه

برآن سو که بد شاه توران سپاه

چنین گفت کآتش نسوزید کس

نباید که آید خروش جرس

ز لشکر سواران که بودند گرد

گزین کرد شاه و برستم سپرد

دگر بهره بگزید ز ایرانیان

که بندند بر تاختن بر میان

بطوس سپهدار داد آن گروه

بفرمود تا رفت بر سوی کوه

تهمتن سپه را بهامون کشید

سپهبد سوی کوه بیرون کشید

بفرمود تا دور بیرون شوند

چپ و راست هر دو بهامون شوند

طلایه مدارند و شمع و چراغ

یکی سوی دشت و یکی سوی راغ

بدان تا اگر سازد افرسیاب

برو بر شبیخون بهنگام خواب

گر آید سپاه اندر آید ز پس

بماند نباشدش فریادرس

بره کنده پیش و پس اندر سپاه

پس کنده با لشکر و پیل شاه

سپهدار ترکان چو شب در شکست

میان با سپه تاختن را ببست

ز لشکر جهاندیدگان را بخواند

ز کار گذشته فراوان براند

چنین گفت کین شوم پر کیمیا

چنین خیره شد بر سپاه نیا

کنون جمله ایرانیان خفته اند

همه لشکر ما برآشفته اند

کنون ما ز دل بیم بیرون کنیم

سحرگه بریشان شبیخون کینم

گر امشب بر ایشان بیابیم دست

ببیشی ابر تخت باید نشست

وگر بختمان بر نگیرد فروغ

همه چاره بادست و مردی دروغ

برین برنهادند و برخاستند

ز بهر شبیخون بیاراستند

ز لشکر گزین کرد پنجه هزار

جهاندیده مردان خنجرگزار

برفتند کارآگهان پیش شاه

جهاندیده مردان با فر و جاه

ز کارآگهان آنک بد رهنمای

بیامد بنزدیک پرده سرای

بجایی غو پاسبانان ندید

تو گفتی جهان سربسر آرمید

طلایه نه و آتش و باد نه

ز توران کسی را بدل یاد نه

چو آن دید برگشت و آمد دوان

کزیشان کسی نیست روشن روان

همه خفتگان سربسرمرده اند

وگر نه همه روز می خورده اند

بجایی طلایه پدیدار نیست

کس آن خفتگان را نگهدار نیست

چو افراسیاب این سخنها شنود

بدلش اندرون روشنایی فزود

سپه را فرستاد و خود برنشست

میان یلی تاختن را ببست

برفتند گردان چو دریای آب

گرفتند بر تاختن بر شتاب

بران تاختن جنبش و ساز نه

همان ناله بوق و آواز نه

چو رفتند نزدیک پرده سرای

برآمد خروشیدن کر نای

غو طبل بر کوهه زین بخاست

درفش سیه را برآورد راست

ز لشکر هرآنکس که بد پیشرو

برانگیختند اسب و برخاست غو

بکنده در افتاد چندی سوار

بپیچید دیگر سر از کارزار

ز یک دست رستم برآمد ز دشت

ز گرد سواران هواتیره گشت

ز دست دگر گیو گودرز و طوس

بپیش اندرون ناله بوق و کوس

شهنشاه باکاویانی درفش

هوا شد ز تیغ سواران بنفش

برآمد ده و گیر و بربند و کش

نه با اسب تاب و نه با مرد هش

ازیشان ز صد نامور ده بماند

کسی را که بد اختر بد براند

چو آگاهی آمد برین رزمگاه

چنان خسته بد شاه توران سپاه

که از خستگی جمله گریان شدند

ز درد دل شاه بریان شدند

چنین گفت کز گردش آسمان

نیابد گذر دانشی بی گمان

چو دشمن همی جان بسیچد نه چیز

بکوشیم ناچار یک دست نیز

اگر سربسر تن بکشتن دهیم

وگر ایرجی تاج بر سر نهیم

برآمد خروش از دو پرده سرای

جهان پر شد از ناله کر نای

گرفتند ژوپین و خنجر بکف

کشیدند لشکر سه فرسنگ صف

بکردار دریا شد آن رزمگاه

نه خورشید تابنده روشن نه ماه

سپاه اندر آمد همی فوج فوج

بران سان که برخیزد از باد موج

در و دشت گفتی همه خون شدست

خور از چرخ گردنده بیرون شدست

کسی را نبد بر تن خویش مهر

بقیر اندر اندود گفتی سپهر

همانگه برآمد یکی تیره باد

که هرگز ندارد کسی آن بیاد

همی خاک برداشت از رزمگاه

بزد بر سر و چشم توران سپاه

ز سرها همی ترگها برگرفت

بماند اندران شاه ترکان شگفت

همه دشت مغز سر و خون گرفت

دل سنگ رنگ طبر خون گرفت

سواران توران که روز درنگ

زبون داشتندی شکار پلنگ

ندیدند با چرخ گردان نبرد

همی خاک برداشت از دشت مرد

چو کیخسرو آن خاک و آن باد دید

دل و بخت ایرانیان شاد دید

ابا رستم و گیو گودرز و طوس

ز پشت سپاه اندر آورد کوس

دهاده برآمد ز قلب سپاه

ز یک دست رستم ز یک دست شاه

شد اندر هوا گرد برسان میغ

چه میغی که باران او تیر و تیغ

تلی کشته هر جای چون کوه کوه

زمین گشته از خون ایشان ستوه

هوا گشت چون چادر نیلگون

زمین شد بکردار دریای خون

ز تیر آسمان شد چو پر عقاب

نگه کرد خیره سر افراسیاب

بدید آن درفشان درفش بنفش

نهان کرد بر قلبگه بر درفش

سپه را رده بر کشیده بماند

خود و نامداران توران براند

زخویشان شایسته مردی هزار

بنزدیک او بود در کارزار

به بیراه راه بیابان گرفت

برنج تن از دشمنان جان گرفت

ز لشکر نیا را همی جست شاه

بیامد دمان تا بقلب سپاه

ز هر سوی پویید و چندی شتافت

نشان پی شاه توران نیافت

سپه چون نگه کرد در قلبگاه

ندیدند جایی درفش سیاه

ز شه خواستند آن زمان زینهار

فروریختند آلت کارزار

چو خسرو چنان دید بنواختشان

ز لشکر جدا جایگه ساختشان

بفرمود تا تخت زرین نهند

بخیمه در آرایش چین نهند

می آورد و رامشگران را بخواند

ز لشکر فراوان سران را بخواند

شبی کرد جشنی که تا روز پاک

همی مرده برخاست از تیره خاک

چو خورشید بر چرخ بنمود پشت

شب تیره شد از نمودن درشت

شهنشاه ایران سر و تن بشست

یکی جایگاه پرستش بجست

کز ایرانیان کس مر او را ندید

نه دام و دد آوای ایشان شنید

ز شبگرد تا ماه بر چرخ ساج

بسر بر نهاد آن دل افروز تاج

ستایش همی کرد برکردگار

ازان شادمان گردش روزگار

فراوان بمالید بر خاک روی

برخ بر نهاد از دو دیده دو جوی

و زآنجا بیامد سوی تاج و تخت

خرامان و شادان دل و نیکبخت

از ایرانیان هرک افگنده بود

اگر کشته بودند گر زنده بود

ازان خاک آورد برداشتند

تن دشمنان خوار بگذاشتند

همه رزمگه دخمه ها ساختند

ازان کشتگان چو بپرداختند

ز چیزی که بود اندران رزمگاه

ببخشید شاه جهان بر سپاه

و زآنجا بشد شاه ببهشت گنگ

همه لشکر آباد با ساز جنگ

چو آگاهی آمد بماچین و چین

ز ترکان وز شاه ایران زمین

بپیچید فغفور و خاقان بدرد

ز تخت مهی هر کسی یاد کرد

وزان یاوریها پشیمان شدند

پراندیشه دل سوی درمان شدند

همی گفت فغفور کافراسیاب

ازین پس نبیند بزرگی بخواب

ز لشکر فرستادن و خواسته

شود کار ما بی گمان کاسته

پشیمانی آمد همه بهر ما

کزین کار ویران شود شهر ما

ز چین و ختن هدیه ها ساختند

بدان کار گنجی بپرداختند

فرستاده ای نیک دل را بخواند

سخنهای شایسته چندی براند

یکی مرد بد نیک دل نیک خواه

فرستاد فغفور نزدیک شاه

طرایف بچین اندرون آنچ بود

ز دینار وز گوهر نابسود

بپوزش فرستاد نزدیک شاه

فرستادگان برگرفتند راه

بزرگان چین بی درنگ آمدند

بیک هفته از چین بگنگ آمدند

جهاندار پیروز بنواختشان

چنانچون ببایست بنشاختشان

بپذرفت چیزی که آورده بود

طرایف بد و بدره و پرده بود

فرستاده را گفت کو را بگوی

که خیره بر ما مبر آب روی

نباید که نزد تو افراسیاب

بیاید شب تیره هنگام خواب

فرستاده برگشت و آمد چو باد

بفغفور یکسر پیامش بداد

چو بشنید فغفور هنگام خواب

فرستاد کس نزد افراسیاب

که از من ز چین و ختن دور باش

ز بد کردن خویش رنجور باش

هرآنکس که او گم کند راه خویش

بد آید بداندیش را کار پیش

چو بشنید افراسیاب این سخن

پشیمان شد از کرده های کهن

بیفگند نام مهی جان گرفت

به بیراه راه بیابان گرفت

چو با درد و با رنج و غم دید روز

بیامد دمان تا بکوه اسپروز

ز بدخواه روز و شب اندیشه کرد

شب روز را دل یکی پیشه کرد

بیامد ز چین تا بآب زره

میان سوده از رنج و بند گره

چو نزدیک آن ژرف دریا رسید

مر آن را میان و کرانه ندید

بدو گفت ملاح کای شهریار

بدین ژرف دریا نیابی گذار

مرا سالیان هست هفتاد و هشت

ندیدم که کشتی بروبر گذشت

بدو گفت پر مایه افراسیاب

که فرخ کسی کو بمیرد در آب

مرا چون بشمشیر دشمن نکشت

چنانچون نکشتش نگیرد بمشت

بفرمود تا مهتران هر کسی

بآب اندر آرند کشتی بسی

سوی گنگ دژ بادبان برکشید

بنیک و بدیها سر اندر کشید

چو آن جایگه شد بخفت و بخورد

برآسود از روزگار نبرد

چنین گفت کایدر بباشیم شاد

ز کار گذشته نگیریم یاد

چو روشن شود تیره گرن اخترم

بکشتی بر آب زره بگذرم

ز دشمن بخواهم همان کین خویش

درفشان کنم راه و آیین خویش

چو کیخسرو آگاه شد زین سخن

که کار نو آورد مرد کهن

به رستم چنین گفت کافراسیاب

سوی گنگ دژ شد ز دریای آب

بکردار کرد آنچ با ما بگفت

که ما را سپهر بلندست جفت

بکشتی بآب زره برگذشت

همه رنج ما سربسر باد گشت

مرا با نیا جز بخنجر سخن

نباشد نگردانم این کین کهن

بنیروی یزدان پیروزگر

ببندم بکین سیاوش کمر

همه چین و ماچین سپه گسترم

بدریای کیماک بر بگذرم

چو گردد مرا راست ماچین و چین

بخواهیم باژی ز مکران زمین

قسمت پنجم جنگ بزرگ کیخسرو با افراسیاب
فردوسی
https://www.sherfarsi.ir/ferdowsi/قسمت-پنجم-جنگ-بزرگ-کیخسرو-با-افراسیاب

متن قسمت پنجم جنگ بزرگ کیخسرو با افراسیاب

معنی و شرح و تفسیر واژگان و اصطلاحات

شبگرد

میغ

افراسیاب

معنی خط به خط

قسمت پنجم جنگ بزرگ کیخسرو با افراسیاب فردوسی https://www.sherfarsi.ir/ferdowsi/قسمت-پنجم-جنگ-بزرگ-کیخسرو-با-افراسیاب