داستان نوشابه پادشاه بردع

بیا ساقی آن می که جان پرور است

چو آب روان تشنه را درخور است

دراین غم که از تشنگی سوختم

به من ده که می خوردن آموختم

***

خوشا ملک بردع که اقصای وی

نه اردیبهشت است بی گل نه دی

تموزش گل کوهساری دهد

زمستان نسیم بهاری دهد

بهشتی شده بیشه پیرامنش

ز گر کوثری بسته بر دامنش

سوادش ز بس سبزه و مشگ بید

چو باغ ارم خاصه باغ سپید

ز تیهو و دراج و کبک و تذر و

نیابی تهی سایه بید و سرو

گراینده بومش به آسودگی

فرو شسته خاکش ز آلودگی

همه ساله ریحان او سبز شاخ

همیشه در او ناز و نعمت فراخ

علف گاه مرغان این کشور اوست

اگر شیر مرغت بباید، در اوست

زمینش به آب زر آغشته اند

تو گوئی در آن زعفران کشته اند

خرامنده بر سبزه آن زمی

خیالی نیابد بجز خرمی

کنون تخت آن بارگه گشت خرد

دبیقی و دیباش را باد برد

فرو ریخت آن تازه گلها ز بار

وزان نار و نرگس برآمد غبار

بجز هیزم خشگ و سیلاب تر

نه بینی در آن بیشه چیز دگر

همانا که آن رستنیهای چست

نه از دانه کز دامن عدل رست

گر آن پرورش یابد امروز باز

از آن به شود آستین را طراز

بلی گر فراغت بود شاه را

ز نو زیوری بخشد آن گاه را

هرومش لقب بود از آغاز کار

کنون بردعش خواند آموزگار

در آن بوم آباد و جای مهان

زمانه بسی گنج دارد نهان

بدین خرمی گلستانی کجاست

بدین فرخی گنجدانی کجاست

***

چنین گفت گنجینه دار سخن

که سالار آن گنجدان کهن

زنی حاکمه بود نوشابه نام

همه ساله با عشرت و نوش جام

چو طاوس نر خاصه در نیکوئی

چو آهوی ماده ز بی آهوئی

قوی رای و روشن دل و نغزگوی

فرشته منش بلکه فرزانه خوی

هزارش زن بکر در پیشگاه

به خدمت کمر بسته هریک چو ماه

برون از کنیزان چابک سوار

غلامان شمشیر زن سی هزار

نگشتی ز مردان کسی بر درش

وگر چند نزدیک بودی برش

به جز زن کسی کارسازش نبود

به دیدار مردان نیازش نبود

زنان داشتی رای زن در سرای

به کدبانوئی فارغ از کدخدای

غلامان به اقطاع خود تاخته

وطنگاهی از بهر خود ساخته

کسی از غلامان ز بس قهر او

به دیده ندیده در شهر او

بهرجا که پیکار فرمودشان

فریضه ترین کاری آن بودشان

سکندر چو لشگر به صحرا کشید

سراپرده سر بر ثریا کشید

در آن خرم آباد مینو سرشت

فرو ماند حیران ز بس آب و کشت

بپرسید کین بوم فرخ کراست

کدامین تهمتن بدو پادشاست

نمودند کین مرز آراسته

زنی راست با این همه خواسته

زنی از بسی مرد چالاک تر

به گوهر ز دریا بسی پاک تر

قوی رای و روشن دل و سرفراز

به هنگام سختی رعیت نواز

به مردی کمر بر میان آورد

تفاخر به نسل کیان آورد

کله داریش هست و او بی کلاه

سپهدار و او را نبیند سپاه

غلامان مردانه دارد بسی

نبیند ولی روی او را کسی

زنان سمن سینه سیم ساق

بهر کار با او کنند اتفاق

همه نارپستان به بالا چو تیر

ز پستان هر یک شکر خورده شیر

کجا قاقمی یا حریریست نرم

بلرزد بر اندام ایشان ز شرم

فرشته نبیند در ایشان دلیر

وگر بیند افتد ز بالا به زیر

درخشنده هر یک در ایوان و باغ

چو در روز خورشید و در شب چراغ

نظر طاقت آن ندارد ز نور

که بیند در ایشان ز نزدیک و دور

به گوش کسی کاید آوازشان

سر خود کند در سر نازشان

ز لعل و ز در گردن و گوش پر

لب از لعل کانی و دندان ز در

ندانم چه افسون فرو خوانده اند

کز آشوب شهوت جدا مانده اند

ندارند زیر سپهر کبود

رفیقی بجز باده و بانگ رود

زن پاک پیوند فرمان روا

برایشان فرو بسته دارد هوا

صنمخانه ها دارد از قصر و کاخ

بر آن لعبتان کرده درها فراخ

اگر چه پس پرده دارد نشست

همه روز باشد عمارت پرست

سرائی ملوکانه دارد بلند

بساطی کشیده در او ارجمند

ز بلور تختی برانگیخته

به خروار گوهر بر او ریخته

ز بس شبچراغ آن گرانمایه گاه

به شب چون چراغست و رخشنده ماه

نشیند بر آن تخت هر بامداد

کند شکر بر آفریننده یاد

عروسانه او کرده بر تخت جای

عروسان دیگر به خدمت به پای

شب و روز با باده و بانگ رود

تماشا کنان زیر چرخ کبود

گذشت از پرستیدن کردگار

بجز خواب و خوردن ندارند کار

زن کاردان با همه کاخ و گنج

ز طاعت نهد بر تن خویش رنج

ز پرهیزگاری که دارد سرشت

نخسبد در آن خانه چون بهشت

دگر خانه دارد ز سنگ رخام

شب آنجا رود ماه تنها خرام

در آنخانه آن شمع گیتی فروز

خدا را پرستش کند تا بروز

به مقدار آن سر درآرد به خواب

که مرغی برون آورد سر ز آب

دگر باره با آن پری پیکران

خورد می به آواز رامشگران

شب و روز اینگونه دارد عنان

به روز اینچنین چون شب آید چنان

نه شب فارغست از پرستشگری

نه روز از تماشا و جان پروری

خورند از پی او و یاران او

غم کار او کارداران او

شه این داستان را پسندیده داشت

تمنای آن نقش نادیده داشت

نشستنگهی دید از آب و گیا

به گوهر گرامیتر از کیمیا

در آنجای آسوده با رود و جام

برآسود یک چند و شد شادکام

چو نوشابه دانست کاورنگ شاه

به فال همایون درآمد ز راه

پرستشگری را براراست کار

بر اندیشه پایه شهریار

فرستاد نزلی سزاوار او

کمر بست بر خدمت کار او

برون از بسی چار پای گزین

چه از بهر مطبخ چه از بهر زین

زمین خیزهائی کز آن بوم رست

به رنگ و به رونق دلاویز و چست

خورشهای شاهانه مشگبوی

طبقهای مشگ از پی دست شوی

دگرگونه از میوه بسیار چیز

ز مشگ و شکر چند خروار نیز

می و نقل و ریحان مجلس فروز

کشیدند از این نزلها چند روز

جداگانه نیز از پی مهتران

فرستاد هر روز نزلی گران

ز بس مردمیها که آن زن نمود

زبان بر زبان هر کسش می ستود

ملک را به دیدار آن دلنواز

زمان تا زمان بیشتر شد نیاز

بدان تا خبر یابد از راز او

ببیند در آن مملکت ساز او

قدمگاه او بنگرد تا کجاست

حکایت دروغست یا هست راست

چو شبدیز را نعل زر بست روز

درآمد به زین شاه گیتی فروز

به رسم رسولان براراست کار

سوی نازنین شد فرستاده وار

چو آمد به دهلیز درگه فراز

زمانی برآسود از آن ترکتاز

درو درگهی دید بر آسمان

زمین بوس او هم زمین هم زمان

پرستندگان زو خبر یافتند

بر بانوی خویش بشتافتند

نمودند کز درگه شاه روم

کز او فرخی یافت این مرز و بوم

رسولی رسید است با رای و هوش

پیام آوری چون خجسته سروش

ز سر تا قدم صورت بخردی

پدیدار از او فره ایزدی

برآراست نوشابه درگاه او

به زر در گرفت آهنین راه را

پریچهرگان را به صد گونه زیب

صف اندر صف آراسته دل فریب

برآموده گوهر به مشگین کمند

فرو هشته بر گوهر آگین پرند

درآمد به جاوه چو طاوس باغ

درفشان و خندان چو روشن چراغ

بر اورنگ شاهنشهی برنشست

گرفته معنبر ترنجی به دست

بفرمود کایین بجای آورند

فرستاده را در سرای آورند

وکیلان درگاه و دیوان او

بجای آوریدند فرمان او

فرستاده از در درآمد دلیر

سوی تخت شد چون خرامنده شیر

کمربند شمشیر نگشاد باز

به رسم رسولان نبردش نماز

نهانی در آن قصر زیبنده دید

بهشتی سرائی فریبنده دید

پر از حور آراسته چون بهشت

بساط زمین گشته عنبر سرشت

ز بس گوهر گوش گوهر کشان

شده چشم بیننده گوهر فشان

ز تابنده یاقوت و رخشنده لعل

خرامنده را آتشین گشت نعل

مگر کان و دریا بهم تاختند

همه گوهر آنجا برانداختند

زن زیرک از سیرت و سان او

در آن داوری شد هراسان او

که این کاردان مرد آهسته رای

چرا رسم خدمت نیارد بجای

در او کرد باید پژوهندگی

که از ما ندارد شکوفندگی

ز سر تا قدم دید در شهریار

زر پخته را بر محک زد عیار

چو نیکو نگه کرد بشناختش

ز تخت خود آرامگه ساختش

خبردار شد زو که اسکندرست

نشست سر تخت را در خورست

ز پیروزی هفت چرخ کبود

بسی داد بر شاه عالم درود

نپرسید و رخساره پر شرم کرد

نخستین نمودار آزرم کرد

نکرد از بنه هیچ بر وی پدید

که بر قفل تو هست ما را کلید

سکندر به رسم فرستادگان

نگهداشت آیین آزادگان

درودی پیاپی رساندش نخست

فرستادگی کرد بر خود درست

پس آنگه گزارش گرفت از پیام

که شاه جهان داور نیک نام

چنین گفت کای بانوی نامجوی

ز نام آوران جهان پرده گوی

چه افتاد کز ما عنان تافتی

سوی ما یکی روز نشتافتی

زبونی چه دیدی که توسن شدی

چه بیداد کردم که دشمن شدی

کجا تیغی از تیغ من تیزتر

ز پیکان من آتش انگیزتر

که از من بدانکس پناه آوری

همان به که سر سوی راه آوری

به درگاه من پای خاکی کنی

ز جوشیدنم ترسناکی کنی

چو من ره بدین مملکت ساختم

بر او سایه دولت انداختم

کمر چون نبستی به درگاه من

چرا روی پیچیدی از راه من

به میخانه و میوه زیبم دهی

به نقل و به ریحان فریبم دهی

پذیرفته شد آنچه کردی نخست

پذیرا شو اکنون برای درست

مرا دیدن تو به فرهنگ و رای

همایون تر آمد ز فر همای

چنان کن که فردا به هنگام بار

خرامی سوی درگه شهریار

شهنشه چو بگزارد پیغام خویش

به امید پاسخ سرافکند پیش

به پاسخ نمودن زن هوشمند

ز یاقوت سر بسته بگشاد بند

که آباد بر چون تو شاه دلیر

که پیغام خود گزارد چو شیر

چنان آیدم در دل ای پهلوان

که با این سرو سایه خسروان

میانجی نئی شاه آزاده ای

فرستنده ای نه فرستاده ای

پیام تو چون تیغ گردن زند

کرا زهره کاین تیغ بر من زند

ولیکن چو شه تیغ بازی کند

سر تیغ او سرفرازی کند

ز تیغ سکندر چه رانی سخن

سکندر توئی چاره خویش کن

مرا خواندی و خود به دام آمدی

نظر پخته تر کن که خام آمدی

فرستادت اقبال من پیش من

زهی طالع دولت اندیش من

جهاندار گفت ای سزاوار تخت

پژوهش مکن جز به فرمان پخت

سکندر محیط است و من جوی آب

منه تهمت سایه بر آفتاب

مرا چون نهی بر عیار کسی

که باشد چو من پاسبانش بسی

دل خود ز بد عهدی آزاد کن

وزین خوبتر شاه را یاد کن

سکندر چه گوئی چنان بی کسست

که حمال پیغام او او بسست

به درگاه او بیش از آنست مرد

که او را قدم رنجه بایست کرد

دگر باره نوشابه هوشمند

ز نوشین لب خویش بگشاد بند

کزین بیش بر دل فریبی مباش

به ناراستی یک رکیبی مباش

ستیزه میاور درین داوری

که پیداست نامت به نام آوری

پیامت بزرگست و نامت بزرگ

نهفته مکن شیر در چرم گرگ

فرستاده را نیست آن دسترس

که با ما به تندی برآرد نفس

نه جباری خویش را کم کند

نه در پیش ما پشت را خم کند

درآید به تندی و خون خوارگی

بجز شه کرا باشد این یارگی

جز اینم نشانهای پوشیده هست

کزو راز پوشیده آید به دست

جوابش چنان داد شاه دلیر

که ناید ز روباه پیغام شیر

اگر من به چشم تو نام آورم

سکندر نیم زو پیام آورم

مرا با پیام بزرگان چکار

تصرف نیابد درین پرده بار

بدان رستگاری که بودش هراس

رهاننده را کرد صد ره سپاس

شب از روز رخشنده چون گوی برد

چراغی برافروخت شمعی بمرد

بتاوان آن گوی زر بر سپهر

بسا گوی سیمین که بنمود چهر

شه آسایش و خواب را کار بست

دو لختی در چار دیوار بست

برآسود تا صبحدم بر دمید

سپیدی شد اندر سیاهی پدید

سر از خواب نوشین برآورد شاه

یکی مجلس آراست چون صبحگاه

که خورشید نارنج زرین بدست

ترنج فلک را بدو سر شکست

پری چهره نوشابه نوش بهر

به فال همایون برون شد ز شهر

چو رخشنده ماهی که در وقت شام

بر آید ز مشرق چو گردد تمام

کنیزان چو پروین به پیرامنش

ز تارک درآموده تا دامنش

روان ماهرویان پس پشت او

چو ناهید صد در یک انگشت او

پریرخ چو در لشگر شاه دید

جهان در جهان خیل و خرگاه دید

ز بس پرنیانهای زرین درفش

هوا گشته گلگون و صحرا بنفش

ز بس نوبتیهای زرین نگار

نمیبرد ره بر در شهریار

نشان جست و آمد به درگاه شاه

سر نوبتی دید بر اوج ماه

زده بارگاهی بریشم طناب

ستونش زر و میخش از سیم ناب

فرود آمد از بارگی بار خواست

زمین بوس شاه جهاندار خواست

رقیبان بارش گشادند بار

درآمد به نوبتگه شهریار

سران جهان دید در پیشگاه

سرافکنده در سایه یک کلاه

کمر بر کمر تاجداران دهر

به پیش جهان جوی پیروز بهر

چنان کز بسی رونق و نور و تاب

شده چشم بیننده را زهره آب

همه گشته با نقش دیوار جفت

نه یارای جنبش نه آوای گفت

عروس حصاری چو دید آن حصار

بلرزید از آن درگه تنگبار

زمین بوسه داد آفرین برگرفت

درو مانده آن شیر مردان شگفت

بفرمود خسرو که از زر ناب

یکی کرسی آرند چون آفتاب

عروسی چنان را نشاند از برش

عروسان دیگر فراز سرش

بپرسید و بس مهربانی نمود

بدان آمدن شادمانی نمود

نشیننده را چون دل آمد بجای

اشارت چنان رفت با رهنمای

که سالار خوان خورد خوان آورد

خورشهای خوش در میان آورد

نخستین ز جلاب نوشین سرشت

زمین گشت چون حوضهای بهشت

یکی جوی از آن حوض نوشین گلاب

نه خسرو که شیرین ندیده به خواب

نهادند خوان آنگهی بی دریغ

گراینده شد گرد عنبر به میغ

ز هر نعمتی کاید اندر شمار

فرو ریخته کوهی از هر کنار

حریری رقاق دو پرویزنی

چو مهتاب تابنده از روشنی

همان گرده نرم چون لیف خز

کزو پخته شد گرده گرده پز

اباهای الوان ز صد گونه بیش

به خوانهای زرین نهادند پیش

جهان را یکی خورد الوان نبود

کزان خورد چیزی بران خوان نبود

چو خوردند چندان که آمد پسند

ز جام و صراحی گشادند پند

می ناب خوردند تا نیمروز

چو می در ولایت شد آتش فروز

نشاط ابروی می پرستان گشاد

ز نیروی می روی مستان گشاد

پری پیکرانی بدان دلبری

نشستند تا شب به رامشگری

چو شب خواست کز غم سپاه آورد

منش سر سوی خوابگاه آورد

بدان لعبتان گفت سالار دهر

یک امشب نباید شدن سوی شهر

چنانست فرمان که فردا پگاه

براریم بزمی ز ماهی به ماه

به رسم فریدون و آیین کی

ستانیم داد دل از رود ومی

مگر چون برافروزد آتش ز جام

شود کار ما پخته زان خون خام

زمانی ز شغل زمین بگذریم

به مرجان پرورده جان پروریم

فروزنده گردیم چون گل به می

بدان کوره از گل برآریم خوی

زمین را به جرعه معنبر کنیم

به سرشوی شادی گلی تر کنیم

پریزادگان بوسه دادند خاک

پریوار هم شاد و هم شرمناک

فروزنده نوشابه در بزم شاه

فروزان تر از زهره در صبحگاه

چو شب زیور عنبرین ساز کرد

سر نافه مشک را باز کرد

شه از زلف مشگین آن دلگشای

کمندی برآراست عنبر فشان

مه و مشتری را به مشگین کمند

فرود آورید از سپهر بلند

شب جشن بود آن شب دل نواز

پری پیکران چون پری جلوه ساز

مگر کاتشی برفروزند لعل

در آتش نهند از پی شاه نعل

بفرمود شه آتش افروختن

به رسم مغان بوی خوش سوختن

ز باده چنان آتشی پرفروخت

که میخوارگان را در آن رخت سوخت

به رود و می و لهوهای دگر

همی برد شب را به شادی بسر

چو شنگرف سودند بر لاجورد

سمور سیه زاد روباه زرد

دگر باره در جنبش آمد نشاط

درآموده شد خسروانی بساط

چمن باز نو شد به شمشاد و سرو

خرامش درآمد به کبک و تذرو

نواگر شدند آن پریچهرگان

نوآیین بود مهر در مهرگان

ز بیجاده گون باده دل فروز

فشاندند بیجاده بر روی روز

اگر تندیی زیر پیغام هست

تو دانی و آن کس که این نقش بست

اگر در میانجی دلیر آمدم

نه از روبه از نزد شیر آمدم

در آیین شاهان و رسم کیان

پیام آوران ایمنند از زیان

چو پیغام شه با تو کردم پدید

مزن پره قفل را بر کلید

جوابم بفرمای گفتن به راز

که تازه نوردم سوی خانه باز

بر آشفت نوشابه زان شیر دل

که پوشید خورشید را زیر گل

محابا رها کرد و شد گرم خیز

زبان کرد بر پاسخ شاه تیز

که با من چه سودست کوشیدنت

به گل روی خورشید پوشیدنت

بفرمود کارد کنیزی دوان

حریری بر او پیکر خسروان

یکی گوشه از شقه آن حریر

بدو داد کین نقش بر دست گیر

ببین تا نشان رخ کیست این

در این کارگاه از پی چیست این

اگر پیکر تست چندین مکوش

به ابروی خویش آسمان را مپوش

سکندر به فرمان او ساز کرد

حریر نوشته ز هم باز کرد

به عینه درو صورت خویش دید

ولایت به دست بداندیش دید

ستیزه در آن کار نامد صواب

فرو ماند یک بارگی در جواب

بترسید و شد رنگ رویش چو کاه

به دارای خود بر خود را پناه

چو دانست نوشابه کان تند شیر

هراسان شد از تندی آمد به زیر

بدو گفت کی خسرو کامگار

بسی بازی آرد چنین روزگار

میندیش و مهر مرا بیش دان

همان خانه را خانه خویش دان

ترا من کنیزی پرستنده ام

هم آنجا هم اینجا یکی بنده ام

به تونقش تو زان نمودم نخست

که تا نقش من بر تو گردد درست

اگر چه زنم زن سیر نیستم

ز حال جهان بی خبر نیستم

منم شیر زن گر توئی شیر مرد

چه ماده چه نر شیر وقت نبرد

چو بر جوشم از خشم چون تند میغ

در آب آتش انگیزم از دود تیغ

کفلگاه شیران برآرم به داغ

ز پیه نهنگان فروزم چراغ

ز مهرم مکش سوی پیکار خویش

گرفته مزن بر گرفتار خویش

منه خار تا در نیفتی به خار

رهاننده شو تا شوی رستگار

تو آنگه که بر من شوی دست یاب

زنی بیوه را داه باشی جواب

من ار بر تو چربم به هنگام کین

بوم قایم انداز روی زمین

درین هم نبردی چو روباه و گرگ

تو سر کوچک آیی و من سر بزرگ

چنین آمدست از نقیبان پیر

که با هیچ ناداشت کشتی مگیر

که بر جهد آن گز تو چیزی کند

بکوشد به جان تا ترا بفکند

تنم گر چه هست از مقیمان شهر

دلم نیست غافل ز شاهان دهر

ز هندوستان تا بیابان روم

ز ویران زمین تا به آباد بوم

فرستاده ام سوی هر کشوری

فراست شناسی و صورتگری

بدان تا ز شاهان اقلیم گیر

کند صورت هر کسی بر حریر

نگارنده صورت از هر دیار

سرانجام نزد من آرد نگار

چو آرند صورت به نزدیک من

در او بنگرد رای باریک من

گوا خواهم آن نقش را در نبشت

ز هر کس که این از که دارد سرشت

چو گویند نقش فلان پادشاست

پذیرم که آن نقش نقشیست راست

پس از ناخن پای تا فرق سر

گمارم بهر صورتی بر نظر

ز هر سال خوردی و هر تازه ای

بگیرم به قدر وی اندازه ای

بد و نیک هر صورتی از قیاس

شناسم که هستم فراست شناس

شب و روز بی چاره سازی نیم

درین پرده با خود به بازی نیم

ترازوی همت روان می کنم

سبک سنگن خسروان می کنم

ز هر نقش کان یافتم بر پرند

خیال تو آمد مرا دلپسند

که با جان به مهر آشنائی دهد

برآزرم خسرو گوائی دهد

چو گفت این سخن به اسکندر دلیر

ز تخت گرانمایه آمد به زیر

فرو ماند شه را در آن دستگاه

که یک تخت را برنتابد دو شاه

نبینی دو شاهست شطرنج را

که بر هر دلی نو کند رنج را

پریچهره چون از سر تخت خویش

فرود آمد و خدمت آورد پیش

عروسانه بر کرسی زر نشست

شهنشاه را گشت پایین پرست

شه از شرم آن ماهی چون نهنگ

چو زرافه از رنگ می شد به رنگ

به دل گفت کاین کاردان گر زنست

به فرهنگ مردی دلش روشنست

زنی کو چنین کرد و اینها کند

فرشته بر او آفرینها کند

ولی زن نباید که باشد دلیر

که محکم بود کینه ماده شیر

زنان را ترازو بود سنگ زن

بود سنگ مردان ترازو شکن

زن آن به که در پرده پنهان بود

که آهنگ بی پرده افغان بود

چه خوش گفت جمشید با رای زن

که یا پرده یا گور به جای زن

مشو بر زن ایمن که زن پارساست

که در بسته به گرچه دزد آشناست

دگر باره گفت این چه کم بود گیست

شفاعت درین پرده بیهوده گیست

به تلخی در اندیشه را جوش ده

در افتاده ای تن فراموش ده

بجای چنین دلبر مهربان

که زیبا سرشتست و شیرین زبان

گرت دشمن کینه ور یافتی

بجز سر بریدن چه بر تافتی

از اینجا اگر برکشم پای خویش

نگهدارم اندازه رای خویش

نپوشم دگر رخ چو بیگانگان

نگیرم ره و رسم دیوانگان

دل بسته را برگشایم ز بند

گره بر گره چون توانم فکند

چو درطاس رخشنده افتاد مور

رهاننده را چاره باید نه زور

شکیبائی آرم در این رنج و تاب

خیالیست گوئی که بینم به خواب

شنیدم رسن بسته ای سوی دار

برو تازگی رفت چون نوبهار

بپرسیدش از مهربانان یکی

که خرم چرائی و عمر اندکی

چنین داد پاسخ که عمر این قدر

به غم بردنش چون توانم بسر

درین بود کایزد رهائیش داد

در آن تیرگی روشنائیش داد

بسا قفل کو را نیابی کلید

گشاینده ای ناگه آید پدید

ازین در بسی گفت با خویشتن

هم آخر به تسلیم در داد تن

تهمتن چو تنها کند ترکتاز

بدو دیو را دست گردد دراز

مغنی چو بی پرده گوید سرود

زند خنده بر بانگ وی بانگ رود

چو لختی منش را بمالید گوش

نشاند آتش طیرگی را ز جوش

شکیبندگی دید درمان خویش

به تسلیم دولت سرافکند پیش

کمر بست نوشابه چون چاکران

بفرمود تا آن پری پیکران

ز هر گونه آرایش خوان کنند

بسیچ خورشهای الوان کنند

کنیزان چون شمع برخاستند

ملوکانه خوانی برآراستند

نهادند نزلی ز غایت برون

ز هر بخته ای پخته از چند گون

رقاق تنک، گرده گرد روی

ز گرد سراپرده تا گرد کوی

همان قرصه شکر آمیخته

چو کنجد بر آن گرده ها ریخته

اباهای نوشین عنبر سرشت

خبر داده از خوردهای بهشت

ز بس کوهه گاو و ماهی چو کوه

شده در زمین گاو و ماهی ستوه

ز مرغ و بره روی رنگین بساط

برآورده پر مرغ وار از نشاط

مصوص سرائی و ریچار نغز

ز بادام و پسته برآورده مغز

ز بس صاف پالوده عطر سای

بسا مغز پالوده کامد بجای

ز لوزینه خشک و حلوای تر

به تنگ آمده تنگهای شکر

فقاع گلابی گل شکری

طبرزد فشان از دم عنبری

جدا از پی خسرو نیک بخت

بساط زر افکند بالای تخت

نهاده یکی خوان خورشید تاب

بر او چار کاسه ز بلور ناب

یکی از زر و دیگر از لعل پر

سه دیگر ز یاقوت و چارم ز در

چو بر مائده دستها شد دراز

دهان بر خورش راه بگشاد باز

به شه گفت نوشابه بگشای دست

بخور زین خورشها که در پیش هست

به نوشابه شه گفت کی ساده دل

نوا کج مزن تا نمانی خجل

در این صحن یاقوت و خوان زرم

همه سنگ شد سنگ را چون خورم

چگونه خورد آدمی سنگ را

طبیعت کجا خواهد این رنگ را

طعامی بیاور که خوردن توان

به رغبت برو دست کردن توان

بخندید نوشابه در روی شاه

که چون سنگ را در گلو نیست راه

چرا از پی سنگ ناخوردنی

کنی داوری های ناکردنی

به چیزی چه باید برافراختن

که نتوان از او طعمه ای ساختن

چو ناخوردنی آمد این سفله سنگ

درو سفلگانه چه آریم چنگ

در این ره که از سنگ باید گشاد

چرا سنگ بر سنگ باید نهاد

کسانی که این سنگ برداشتند

نخوردند و چون سنگ بگذاشتند

تو نیز ار نه ای مرد سنگ آزمای

سبک سنگ شو زانچه مانی به پای

ز بیغاره آن زن نغزگوی

ز ناخورده خوان کرد شه دست شوی

به نوشابه گفت ای شه بانوان

به از شیر مردان به توش و توان

سخن نیک گفتی که جوهر پرست

ز جوهر بجز سنگ نارد بدست

ولیک آنگه این نکته بودی درست

که گوینده جوهر نجستی نخست

مرا گر بود گوهری بر کلاه

ز گوهر بنا شد تهی تاج شاه

ترا کاسه و خوان پر از گوهرست

ملامت نگر تا که را درخورست

چه باید به خوان گوهر اندوختن

مرا گوهر اندازی آموختن

زدن خاک در دیده گوهری

همه خانه یاقوت اسکندری

ولیکن چو میبینم از رای خویش

سخنهای تو هست بر جای خویش

هزار آفرین بر زن خوب رای

که مارا به مردی شود رهنمای

زپند تو ای بانوی پیش بین

زدم سکه زر چو زر بر زمین

چو نوشابه آن آفرین کرد گوش

زمین را ز لب کرد یاقوت نوش

بفرمود کارند خوانهای خورد

همان نقلدانهای نادیده گرد

نخست از همه چاشنی برگرفت

در آن چابکی ماند خسرو شگفت

ز خدمت نیاسود چندانکه شاه

ز خوردن بر آسود و شد سوی راه

به وقت شدن کرد با شاه عهد

که نارد در آزار نوشابه جهد

بفرمود شه تا وثیقت نبشت

بدو داد و شد سوی بزم از بهشت

سکندر چو زان شهر شد باز جای

فریب از فلک دید و فتح از خدای

داستان نوشابه پادشاه بردع
نظامی
https://www.sherfarsi.ir/nezami/داستان-نوشابه-پادشاه-بردع

متن داستان نوشابه پادشاه بردع

معنی و شرح و تفسیر واژگان و اصطلاحات

روباه-روبه

سروش

میغ

کاردان

معنی خط به خط

داستان نوشابه پادشاه بردع نظامی https://www.sherfarsi.ir/nezami/داستان-نوشابه-پادشاه-بردع