پند دادن پدر مجنون را

چون دید پدر به حال فرزند

آهی بزد و عمامه بفکند

نالید چو مرغ صبحگاهی

روزش چو شبی شد از سیاهی

گفت ای ورق شکنج دیده

چون دفتر گل ورق دریده

ای شیفته چند بیقراری

وی سوخته چند خامکاری

چشم که رسید در جمالت

نفرین که داد گوشمالت

خون که گرفت گردنت را

خار که خلید دامنت را

از کار شدی چه کارت افتاد

در دیده کدام خارت افتاد

شوریده بود نه چون تو بدبخت

سختیش رسد نه این چنین سخت

مانده نشدی ز غم کشیدن؟

وز طعنه دشمنان شنیدن

دل سیر نگستی از ملامت؟

زنده نشدی بدین قیامت؟

بس کن هوسی که پیش بردی

کاب من و سنگ خویش بردی

در خرگه کار خرده کاری

عیبی است بزرگ بی قراری

عیب ارچه درون پوست بهتر

آیینه دوست دوست بهتر

آیینه ز روی راستگوئی

بنماید عیب تا بشوئی

آیینه ز خوب و زشت پاکست

این تعبیه خانه زای خاکست

بنشین وز دل رها کن این درد

آن به که نکوبی آهن سرد

گیرم که نداری آن صبوری

کز دوست کنی به صبر دوری

آخر کم از آنکه گاهگاهی

آیی و به ما کنی نگاهی

هرکس به هوای دل تکی راند

وز بهر گریختن تکی ماند

بی باده کفایتست مستی

بی آرزو آرزو پرستی

بی باده کفایتست مستی

بی آرزو آرزو پرستی

تو رفته به باد داده خرمن

من مانده چنین به کام دشمن

تا در من و در تو سکه ای هست

این سکه بد رها کن از دست

تو رود زنی و من زنم ران

تو جامه دری و من درم جان

عشق ارز تو آتشی برافروخت

دل سوخت ترا مرا جگر سوخت

نومید مشو ز چاره جستن

کز دانه شگفت نیست رستن

کاری که نه زو امیدداری

باشد سبب امیدواری

در نومیدی بسی امید است

پایان شب سیه سپید است

با دولتیان نشین و برخیز

زین بخت گریز پای بگریز

آواره مباد دولت از دست

چون دولت هست کام دل هست

دولت سبب گره گشائیست

پیروزه خاتم خدائیست

فتحی که بدو جهان گشادند

در دامن دولتش نهادند

گر صبر کنی به صبر بی شک

دولت به تو آید اندک اندک

دریا که چنین فراخ رویست

پالایش قطرهای جویست

وان کوه بلند کابرناکست

جمع آمده ریزه های خاکست

هان تانشوی به صابری سست

گوهر به درنگ می توان جست

بیرای مشوی که مرد بی رای

بی پای بود چو کرم بی پای

روباه ز گرگ بهره زان برد

کین رای بزرگ دارد آن خرد

دل را به کسی چه بایدت داد

کو ناوردت به سالها یاد

او بی تو چو گل تو پای در گل

او سنگ دل و تو سنگ بر دل

گر با تو حدیث او بگویند

رسوائی کار تو بجویند

زهریست به قهر نفس دادن

کژدم زده را کرفس دادن

مشغول شو ای پسر به کاری

تا بگذری از چنین شماری

هندو ز چه مغز پیل خارد؟

تا هندوستان به یاد نارد

جانی و عزیزتر ز جانی

در خانه بمان که خان و مانی

از کوه گرفتنت چه خیزد

جز آب که آن ز روی ریزد

هم سنگ درین رهست و هم چاه

می دار ز هر دو چشم بر راه

مستیز که شحنه در کمین است

زنجیر مبر که آهنین است

تو طفل رهی و فتنه رهدار

شمشیر ببین و سر نگه دار

پیش آر ز دوستان تنی چند

خوش باش به رغم دشمنی چند

***

مجنون به جواب آن شکرریز

بگشاد لب طبرزد انگیز

گفت ای فلک شکوه مندی

بالاترت از فلک بلندی

شاه دمن و رئیس اطلال

روی عرب از تو عنبربن خال

درگاه تو قبله سجودم

زنده به وجود تو وجودم

خواهم که همیشه زنده مانی

خود بی تو مباد زندگانی

زین پند خزینه ای که دادی

بر سوخته مرهمی نهادی

لیکن چه کنم من سیه روی

کافتاده بخودنیم در این کوی

زین ره که نه برقرار خویشم

دانی نه باختیار خویشم

من بسته و بندم آهنین است

تدبیر چه سود قسمت اینست

این بند به خود گشاد نتوان

واین بار زخود نهاد نتوان

تنها نه منم ستم رسیده

کودیده که صد چو من ندیده

سایه نه به خود فتاد در چاه

بر اوج به خویشتن نشد ماه

از پیکر پیل تا پرمور

کس نیست که نیست بر وی این زور

سنگ از دل تنگ من بکاهد

دلتنگی خویشتن که خواهد

بخت بد من مرا بجوید

بدبختی را زخود که شوید

گر دست رسی بدی در این راه

من بودمی آفتاب یا ماه

چون کار به اختیار ما نیست

به کردن کار کار ما نیست

خوشدل نزیم من بلاکش

وان کیست که دارد او دل خوش

چون برق ز خنده لب ببندم

ترسم که بسوزم ار بخندم

گویند مرا چرا نخندی

گریه است نشان دردمندی

ترسم چو نشاط خنده خیزد

سوز از دهنم برون گریزد

پند دادن پدر مجنون را
نظامی
https://www.sherfarsi.ir/nezami/پند-دادن-پدر-مجنون-را

متن پند دادن پدر مجنون را

معنی و شرح و تفسیر واژگان و اصطلاحات

خلید

روباه

معنی خط به خط