حکایت دهقان در لشکر سلطان
سعدی
https://www.sherfarsi.ir/sadi/حکایت-دهقان-در-لشکر-سلطان

متن حکایت دهقان در لشکر سلطان

1. رئیس دهی با پسر در رهی

   گذشتند بر قلب شاهنشهی

   کدخدای دهی به همراه پسرش از میان لشکر پادشاهی عبور کردند

2. پسر چاوشان دید و تیغ و تبر

   قباهای اطلس کمرهای زر

   پسر نقیب‌زن لشکر و شمشیر و تیر و قباهای ابریشمی و کمربندهای طلایی را دید

3. یلان کماندار نخچیر زن

   غلامان ترکش کش تیرزن

   پهلوانان کماندار شکارچی و غلامان حمل کننده تیردان و تیرانداز (را دید)

4. یکی در برش پرنیانی قباه

   یکی بر سرش خسروانی کلاه

   یکی از افراد قبایی از حریر نقشدار پوشیده بود و دیگری روی سرش تاج شاهنشاهی داشت

5. پسر کان همه شوکت و پایه دید

   پدر را به غایت فرومایه دید

   پسر که آن همه شکوه و مرتبه را دید، در چشمش پدرش به شدت حقیر و فرومایه به نظر آمد

6. که حالش بگردید و رنگش بریخت

   ز هیبت به پیغوله ای در گریخت

   چرا که دید حال پدرش دگرگون شد و رنگش پرید از ترس به کنجی فرار کرد

7. پسر گفتش آخر بزرگ دهی

   به سرداری از سر بزرگان مهی

   پسر به او گفت: آخر تو بزرگ روستا هستی! از نظر سالار بودن، از بزرگ‌ترین بزرگان هستی

8. چه بودت که ببریدی از جان امید

   بلرزیدی از باد هیبت چو بید

   تو را چه شد که امید به زندگی را از دست دادی؟ همانند بید از باد هیبت پادشاه به خود لرزیدی؟

9. بلی گفت سالار و فرماندهم

   ولی عزتم هست تا در دهم

   پدر پاسخ داد: بله! فرمانده و سالار هستم ولی تنها تا زمانی که در روستا هستم، دارای عزت و بزرگی هستم

10. بزرگان ازان دهشت آلوده اند

    که در بارگاه ملک بوده اند

    به این دلیل بزرگان حیرت‌ زده هستند که در بارگاه پادشاه حضور داشته‌اند

11. تو ای بی خبر همچنان در دهی

    که بر خویشتن منصبی می نهی

    ای بی‌خبر! تو هنوز در روستا هستی به همین دلیل است که برای خودت منصب و جایگاه قائل هستی

12. نگفتند حرفی زبان آوران

    که سعدی مثالی نگوید بر آن

    هر نکته‌ای که خوش سخنان گفتند، سعدی برای آن مثالی بیان کرد.

13. مگر دیده باشی که در باغ و راغ

    بتابد به شب کرمکی چون چراغ

    شاید دیده باشی که در باغ و صحرا، در هنگام شب، کرم شب‌تاب همچون چراغ می‌درخشد

14. یکی گفتش ای کرمک شب فروز

    چه بودت که بیرون نیایی به روز

    شخصی به کرم شب‌تاب گفت: ای کرم روشن کننده شب! برایت چه اتفاقی افتاده است که در هنگام روز بیرون نمی‌آیی؟

15. ببین کآتشی کرمک خاک زاد

    جواب از سر روشنایی چه داد

    نگاه کن که آن کرم کوچک که از خاک آفریده شده و همچون آتش بود، چه جوابی (که نشانه روشندل بودنش بود) داد:

16. که من روز و شب جز به صحرانیم

    ولی پیش خورشید پیدا نیم

    که من چه روز و چه شب، جای دیگری بجز صحرا نیستم. ولی هنگامی که خورشید هست، دیده نمی‌شوم